Ν. ΓΛΩΣΣΑ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ - ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: Σχέσεις Αλληλεπίδρασης

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Για τις ανθρώπινες σχέσεις

 

 (1)  Έντονη δραστηριότητα παρατηρείται, εδώ και αρκετό καιρό, στα λεγόμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (κατά μία ορολογία «social networks»). Και ενώ σε άλλες εποχές η περίφημη κοινωνική δικτύωση πραγματωνόταν αποκλειστικά και μόνο μέσω των φυσικών παραδοσιακών ανθρώπινων επαφών, τώρα υπάρχουν και αυτού του είδους οι επαφές, οι διαδικτυακές. Αυτό που παρατηρείται μέσα από συνεχείς έρευνες, που βλέπουν το φως της δημοσιότητας στην χώρα μας αλλά και στο εξωτερικό, είναι πως με την χρησιμοποίηση των μέσων αυτών, οι άνθρωποι παρουσιάζουν –κατά πώς νομίζουν- τις καλύτερες, «κομψότερες», πιο ενδιαφέρουσες όσο και ελκυστικότερες πλευρές του εαυτού τους. Αγνοείται ίσως, αν παρουσιάζει κανείς τον εαυτό του όπως είναι, όπως θα ήθελε να είναι, ή όπως νομίζει ότι είναι [...]

(2)   Κανείς δεν μπορεί να μην δεχτεί ότι η εξέλιξη αυτών των μέσων τα τελευταία χρόνια είναι ραγδαία. Επίσης γεγονός είναι πως υπάρχει επιρροή εξ αυτών στις σχέσεις αυτές που ονομάζουμε ανθρώπινες και κοινωνικές. Το θέμα είναι τι μορφή επιρροής υπάρχει και σε ποιο βαθμό. Ένα άλλο ερώτημα που εγείρεται είναι μήπως κάποιοι υποκαθιστούν τις πραγματικές σχέσεις με εικονικές, διαδικτυακές, αν προτιμάτε μια άλλη ορολογία. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε πως το διαδίκτυο είναι μια χρήσιμη ανθρώπινη κατασκευή επιστήμης και τεχνικής, που προσφέρει αρκετές ευκολίες, έχοντας πολλές χρήσεις και πρακτικές πλευρές. Π.χ. θα μπορούσαμε να πούμε πως βοηθά και στην επικοινωνία με τρόπο εύκολο, γρήγορο και σχετικά οικονομικό. Φανταστείτε τις περιπτώσεις της ανάγκης επικοινωνίας όταν κάποιος βρίσκεται σε άλλη χώρα, σε άλλη πόλη, ή υπάρχουν άλλο είδους δυσκολίες στην παραδοσιακή επικοινωνία. Ναι, γεγονός είναι πως κατά περίπτωση, ενισχύει την προσπάθεια διατήρησης της επαφής και καταπολεμά την μοναξιά. Είναι ένα εργαλείο!

(3)   Αρκεί να γνωρίζει κάποιος το πώς, το πότε και πού το χρησιμοποιεί. Εργαλείο π.χ. είναι και το μαχαίρι… Παρ’ όλα αυτά, έχουν γίνει ατυχήματα όπως και εγκλήματα με μαχαίρια. Δεν φταίει η επινόηση του μαχαιριού, αλλά ό τρόπος που επέλεξε κάποιος να το χρησιμοποιήσει… έτσι δεν είναι; Ούτε για αυτό τον λόγο πρέπει να απαγορεύσουμε (ούτε και μπορούμε) τη χρήση, την κατασκευή ή την πώληση μαχαιριών.

(4)   Δεν είναι και λίγοι αυτοί που διατείνονται πως η συνεχής και μετά μανίας χρήση αυτών των μέσων ( λ.χ. του Facebook), προκαλεί προοδευτικά και ένα άλλου είδους εθισμό: την ανάγκη για διαρκή αλλαγή, ανανέωση του «profile», προς τέρψη των φίλων του διαδικτύου. Κατ’ αυτό τον τρόπο παραγκωνίζεται (αν δεν εξαφανίζεται) η φυσική ανθρώπινη επικοινωνία. Χάνονται οι συζητήσεις με κοντινούς μας ανθρώπους και επιδιώκονται τα πολλά «Likes».

   Στο τέλος χάνονται και οι δικοί μας άνθρωποι…

(5)   Οι διαδικτυακές «φιλίες» δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσουν αυτό που ονομάζουμε, θεωρούμε και αισθανόμαστε ως φιλία στην πραγματική ζωή και σε πραγματικό χρόνο.
  Λέτε να  κινδυνεύουμε να μεταλλαχθούμε σε «touch screen» όντα; 
(6)   Η πραγματική ζωή και η φιλία εμπεριέχει ουσιαστικές σχέσεις με εμπειρίες κοινές με άλλους συνανθρώπους, εγγύτητα και οικειότητα, μοίρασμα ιδεών, πεποιθήσεων, αλληλεπίδραση, στάση και θέση ζωής με αίσθημα ευθύνης και πνευματική ωριμότητα. Συμμετοχή στην χαρά και στον πόνο. Συναίσθημα ενεργό. Ειλικρίνεια όσο και λεβεντιά. Και βέβαια ρίσκο.
(7)   Η ματιά, το βλέμμα απευθείας και όχι μέσω οθόνης, η αίσθηση του γεγονότος ότι είναι κάποιος δίπλα μου, το απλό άγγιγμα,  η αγκαλιά, η οσμή περιβάλλοντος και ανθρώπων, το φιλικό χτύπημα στον ώμο, το χάδι, η μυρουδιά ενός αρώματος, η γνήσια και ατόφια αίσθηση της συντροφικότητας δεν μπορούν να μεταφερθούν, επί της ουσίας, με κανένα ηλεκτρονικό μέσο. Τουλάχιστον όχι ακόμη.
(8)   Η επιστήμη αποφαίνεται πως μέσω των «πρωτευουσών» μορφών θετικής επικοινωνίας εκκρίνεται η ορμόνη της ευτυχίας (της αγάπης και χαράς) η ωκυτοκίνη. Η ωκυτοκίνη, παραγόμενη στον εγκέφαλο, είναι αυτή που μας κάνει ευτυχισμένους, μας ωθεί προς την δημιουργία συνεκτικών κοινωνικών συνδέσμων, μας κάνει δεκτικούς, ήρεμους με αίσθημα ανθρωπισμού και αγάπης, μας δείχνει την σωστή οδό, υποστηρίζοντας τις σχέσεις ποιότητας. Ταυτόχρονα, αποκτώντας αίσθημα αποδοχής και υποστήριξης από τους συνανθρώπους, θωρακίζει την ψυχική μας υγεία.
(9)   Όπως είχαμε σημειώσει σε προηγούμενο άρθρο «Τόσο σημαντική είναι η καλλιέργεια των διαπροσωπικών σχέσεων ώστε στις μελέτες του Βερμπάλις αναφέρεται, συνοπτικά μιλώντας, πως η  θεραπευτική ορμόνη της αγάπης (της ευτυχίας), η ωκυτοκίνη  αυξάνεται (και) όταν μοιραζόμαστε ένα γεύμα με άλλους ανθρώπους» (1).

   Μπορεί αυτό να γίνει διαδικτυακά; 
(10)   Ακόμη και η φωτογραφία δεν χρησιμοποιείται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως στιγμιότυπο του χρόνου, λ.χ. ώστε να έχουμε ένα όμορφο ενθύμημα, αλλά προς θήρευση «Likes». Μάλλον μέσω τέτοιων σελίδων μερικές φορές πραγματοποιείται μια εθελουσία έκθεση (ίσως και διαφήμιση) προσωπικών δεδομένων με τη δέουσα «σκηνοθεσία» [...].
(11)   Όπως όμως ανέφερε και σε παλαιότερη μελέτη του περί τηλεόρασης (Sur la television) ο Πιέρ Μπουρντιέ «σπάνια το εντυπωσιακό είναι και ουσιαστικό».
(12)   Ίσως όταν και αν  υπάρχει η λαθεμένη χρήση όλων αυτών των «εργαλείων», παύει (δια σταδίων και όχι άμεσα) να υπάρχει επικοινωνία με το ρεαλιστικό κοινωνικό γίγνεσθαι, με την πραγματική κοινωνία ανθρώπων, αποκοπή από τον κόσμο και όδευση προς ένταξη σε μια κοινωνία, κυρίως διαδικτύου. Μάλλον αυτή η ενέργεια, όταν γίνεται έξη είναι παρά φύση της ψυχής με άμεσο αποτέλεσμα μοναξιά, αποξένωση, μάκρεμα από τους συνανθρώπους και συμπεριφορά αντικοινωνική.

   Και το οξύμωρο:  πολλές φορές όλα εκκινούν από το έλλειμμα παρέας, συντροφιάς…
(13)   Είναι αρκετοί οι επί του θέματος ειδικοί, των οποίων η θέση είναι πως ο τρόπος της χρήσης των ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης, δεν προάγουν την επικοινωνία αλλά την απομόνωση από την πραγματικότητα, βλάπτοντας σε μεγάλο βαθμό τον ψυχισμό των χρηστών. Ενδεικτικά θα αναφερθούμε στο βιβλίο «Alone Together: Why we expect more from technology and less from each other» της Δρος Sherry Turkle (2) διδάσκουσα στο Μ.Ι.Τ. 
(14)   Διατυπώνει, μεταξύ άλλων, τη θέση, ότι η χρήση της online επικοινωνίας με τον ιλιγγιώδη ρυθμό της στο Fecebook, Twitter κ.τ.λ., επίσης των γραπτών μηνυμάτων και σε γενικές γραμμές όλα τα παρόμοια «οδηγούν σε μια ψυχοπαθολογική συμπεριφορά», για να υπερθεματίσει τονίζοντας ότι η τεχνολογία απειλεί  να μας απομονώσει δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ότι μας επιτρέπει να επικοινωνούμε καλύτερα [...].

................................

Υποσημειώσεις.

(1) Verbalis, J.G., McCann, M., McHale, C.M. and Stricker, E.M. ‘Oxytocin secretion in response to cholecystokinin and food: differntiation of nausea from satiety.’ Science 1986;232: 1417 – 19.

(2) Η Sherry Turkle είναι ψυχολόγος και καθηγήτρια στο M.I.T. Το ερευνητικό της ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη σχέση του ανθρώπου με την τεχνολογία και ιδιαίτερα στις επιπτώσεις του ψυχισμού και τους μετασχηματισμούς των ανθρωπίνων δεσμών από τις νέες τεχνολογίες. Στα πιο γνωστά έργα της συγκαταλέγονται: Psychoanalytic Politics: Jacques Lacan and Freud’s French Revolution (1978), Life on the Screen: Identity in the Age of Internet (1995), Simulation and its Discontents (2009) και Alone Together (2011).

Γκλάβατος Γιάννης,

Ελαφρά διασκευασμένο κείμενο από το Διαδίκτυο (2017): https://hellenicnews.com/%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B9%CF%82-%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B9%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CF%83%CF%87%CE%AD%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/

ΚΕΙΜΕΝΟ 2 (Video κινουμένων σχεδίων)

"Death of speech"

 Η  ταινία κινουμένων σχεδίων "Death of Speech" (Ο Θάνατος της Ομιλίας) περιγράφει αυτό που ζούμε. Την έλλειψη πραγματικής και ουσιαστικής επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους και την υποκατάσταση της αληθινής επαφής με την αλληλεπίδραση σχεδόν αποκλειστά μέσω των κοινωνικών δικτύων.

https://vimeo.com/149520078

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α':

1)  Στις παραγράφους 6 - 9 ο συγγραφέας του Κειμένου 1 αναφέρεται στη σημασία των ανθρωπίνων σχέσεων και της φιλίας στην πραγματική ζωή. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο των παραπάνω παραγράφων (80 λέξεις). (Μονάδες 15)

2) Στις παραγράφους 10 - 14 του Κειμένου 1 αναφέρονται οι αρνητικές επιδράσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ανθρώπινη επικοινωνία. Να παρουσιάσετε συνοπτικά τις απόψεις του συγγραφέα για το συγκεκριμένο ζήτημα σε μια παράγραφο 80 - 100 λέξεων. (Μονάδες 15)

3) Nα παρουσιάσετε προφορικά στους συμμαθητές σας μια σύντομη περιγραφή του Κειμένου 2 (Bίντεο). Για να διευκολυνθείτε μπορείτε να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε σκηνή της ταινίας.

ΘΕΜΑ Β':

1) Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε τους παρακάτω ισχυρισμούς από το Κείμενο 1, σημειώνοντας την ένδειξη ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ.(Μονάδες 5 Χ 2 = 10)
α)  Το διαδίκτυο δεν παρέχει καμία διευκόλυνση στην ανθρώπινη επικοινωνία.   ΣΩΣΤΟ     ΛΑΘΟΣ
β) Η επιδίωξη της αποδοχής και των "Likes" από τους διαδικτυακούς φίλους σε πολλές περιπτώσεις καταλήγει σε εθισμό.   ΣΩΣΤΟ     ΛΑΘΟΣ
γ) Η ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία λειτουργεί θεραπευτικά και θωρακίζει την ψυχική μας υγεία.   ΣΩΣΤΟ     ΛΑΘΟΣ
δ) Η χρήση των φωτογραφιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνδέεται με την ανάγκη των ανθρώπων να μοιραστούν τις στιγμές και τις αναμνήσεις τους με τους συνανθρώπους τους.   ΣΩΣΤΟ     ΛΑΘΟΣ
ε) Οι περισσότεροι ειδικοί, που ασχολούνται με το θέμα των κοινωνικών δικτύων, πιστεύουν ότι πρόκειται για μια παροδική "μόδα" που δε θα επηρεάσει την ανθρώπινη επικοινωνία.   ΣΩΣΤΟ    ΛΑΘΟΣ

2) «Στο τέλος χάνονται και οι δικοί μας άνθρωποι…» Να σχολιάσετε την παραπάνω άποψη (Κείμενο 1) σε μια παράγραφο 70 - 80 λέξεων με την τεχνική της αιτιολόγησης, λαμβάνοντας υπόψη και το περιεχόμενο του κειμένου. (Μονάδες 10)

3) Με ποιους τρόπους και μέσα πειθούς ο συγγραφέας του Κειμένου 1 προσπαθεί να πείσει τους αναγνώστες του για την ορθότητα των ισχυρισμών του; Να δώσετε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση. (Μονάδες 15)

4) Σε τι αποσκοπούν τα ερωτήματα που διατυπώνει ο συγγραφέας σε διάφορα σημεία του Κειμένου 1; (Μονάδες 10)

5) Στο Κείμενο 1 είναι αρκετά συχνή η χρήση παραδειγμάτων. Να ερμηνεύσετε την επιλογή αυτή του συγγραφέα.  (Μονάδες 10)

6) Να δικαιολογήσετε τη χρήση εισαγωγικών στις παρακάτω λέξεις/ φράσεις (Κείμενο 1): «social networks, «φιλίες», «σπάνια το εντυπωσιακό είναι και ουσιαστικό», «Likes», «Alone Together: Why we expect more from technology and less from each other». (Μονάδες 15) 

7) Στις περιόδους λόγου που ακολουθούν (Κείμενο 1) να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις χωρίς ν' αλλάξει το νόημα της φράσης (Μονάδες 15):  
α) Και ενώ σε άλλες εποχές η περίφημη κοινωνική δικτύωση πραγματωνόταν αποκλειστικά και μόνο μέσω των φυσικών παραδοσιακών ανθρώπινων επαφών, τώρα υπάρχουν και αυτού του είδους οι επαφές, οι διαδικτυακές.
β) Το θέμα είναι τι μορφή επιρροής υπάρχει και σε ποιο βαθμό. 
γ) Ένα άλλο ερώτημα που εγείρεται είναι μήπως κάποιοι υποκαθιστούν τις πραγματικές σχέσεις με εικονικές. 
δ)  Δεν είναι και λίγοι αυτοί που διατείνονται πως η συνεχής και μετά μανίας χρήση αυτών των μέσων  προκαλεί προοδευτικά και ένα άλλου είδους εθισμό.

8) Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το θέμα που θέτει το βίντεο κινουμένων σχεδίων (Κείμενο 2) και ποια συναισθήματα σας προκαλεί; (Μονάδες 15) 

9) Με ποιο τρόπο συνδέεται ο τίτλος του βίντεο (Κείμενο 2) με το περιεχόμενό του; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 10)

10)  Το βίντεο (Κείμενο 2) σας πείθει ως προς τον τρόπο που παρουσιάζει το θέμα ο δημιουργός του; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, αξιολογώντας τα μέσα (τα κινούμενα σχέδια, τη μουσική, τους ήχους) και τον σκοπό του δημιουργού του (ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, σας ευαισθητοποιεί, σας δημιουργεί συναισθήματα συμπάθειας ή αντιπάθειας για τα πρόσωπα κ.ά.) (Μονάδες 15)

11) Τα Κείμενα 1 και 2 (Βίντεο) διαλέγονται μεταξύ τους. Ποιο είναι το κοινό θέμα που πραγματεύονται και ποιες οι διαφορές τους ως προς τη μορφή και το ύφος. Να αιτιολογήσετε την άποψή σας. (Μονάδες 15) 

ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ):

Επιχειρηματολογικό κείμενο - άρθρο αναρτημένο στην ιστοσελίδα του σχολείου 
Ρόλος: Τελειόφοιτος Λυκείου Αποδέκτες: Ευρύ κοινό

ΘΕΜΑ: α) Με ποιους τρόπους τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν αρνητικά τις ανθρώπινες σχέσεις; β) Τι πρέπει, κατά τη γνώμη σας, να γίνει ώστε να ενθαρρυνθεί η ανθρώπινη επικοινωνία και επαφή;  Να αξιοποιήσετε στο άρθρο σας στοιχεία από το Κείμενο 1 και το βίντεο (Κείμενο 2).  (Μονάδες 30)

 ❋

Επιχειρηματολογικό κείμενο - Ανάρτηση (άρθρο) στο προσωπικό σας Facebook

Ρόλος: Τελειόφοιτος Λυκείου

Αποδέκτες: οι διαδικτυακοί σας "φίλοι" (δημόσια)

ΘΕΜΑ: Η σημασία της ανθρώπινης επικοινωνίας και επαφής και οι κίνδυνοι εξαιτίας της αλόγιστης χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Να λάβετε υπόψη σας το Κείμενο 1, αλλά και το βίντεο (Κείμενο 2), το οποίο θα "μοιραστείτε", επίσης, με τους  διαδικτυακούς "φίλους" σας.   (Μονάδες 30)