Ν. ΓΛΩΣΣΑ - ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥ ΆΛΛΟΥ - ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΓΕΡΟΙ - ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ

 Ενότητα: Αναπαραστάσεις του διαφορετικού Άλλου

Κείμενο 1

Διάλογος δύο γενεών: Προσπάθεια για κάποια συνεννόηση

 

    (1) «...Όχι, δεν μας καταλαβαίνετε, δεν μπορείτε να μας καταλάβετε σεις οι άνθρωποι του χτες που πέρασε οριστικά, και μιας κοινωνίας που έπαψε να υπάρχει...», μου γράφει επώνυμα ένας (καθώς φαίνεται) στοχαστικός και ευαίσθητος νέος, γεμάτος πίκρα και απογοήτευση, οργή και απελπισία, σε μια πολυσέλιδη επιστολή, που ο δραματικός τόνος της με εντυπωσίασε. Θα προσπαθήσω να δώσω την απάντηση απ' αυτήν εδώ τη θέση, για να τη διαβάσουν και άλλοι συνομήλικοί του. Ιδού πρώτα μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

   (2) «...Όταν διαβάζω μελέτες και άρθρα σας για υψηλά και ευγενή θέματα, τα λεγόμενα πνευματικά, προφανώς για να διακρίνονται από τα άλλα, τα ευτελή, της καθημερινής ζωής, σας φαντάζομαι να κάθεστε άνετα στο γραφείο σας, ήσυχος και ευτυχής που μπορείτε να βρίσκεστε μακριά από την πεζή πραγματικότητα του μόχθου και της βιοπάλης και να βλέπετε τα ανθρώπινα από απόσταση. Με τέτοιους όρους πώς είναι δυνατόν να καταλάβετε τους νέους αυτής της δεινής ώρας, που από τα πρώτα τους βήματα βρίσκονται περικυκλωμένοι από αλλεπάλληλα τείχη και μάταια παλεύουν να ανακαλύψουν κάποια διέξοδο σωτηρίας; Εσείς αξιωθήκατε να ζήσετε τα νιάτα σας σ' ένα φιλόξενο κόσμο: εύκολες οι σχέσεις σας με τους οικείους (δεν σας χώριζαν βαθιές διαφορές στις σκέψεις και στις εκτιμήσεις)· εύκολες οι σπουδές σας (όποιος ήθελε να σπουδάσει έβρισκε ανοιχτή την πόρτα του πανεπιστημίου· πηγαίνετε να την ανοίξετε τώρα!)· εύκολη, στην ανάγκη, μια θεσούλα στο Δημόσιο (μικρός ο μισθός, αλλά σύνταξη εξασφαλισμένη)· εύκολος και ο γάμος (μπορούσατε να υπολογίζετε σε μια σύντροφο της ζωής, που θα είχε για σας στοργή ή τουλάχιστον ανοχή έως τα γεράματά σας). Σήμερα όλα έγιναν δύσκολα, μαρτυρικά δύσκολα: και η συνεννόηση με το σπίτι (χάσμα μεγάλο ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά)· και οι σπουδές (ύστερα από το πάγκοινο γυμνάσιο στενεύει πολύ ο δρόμος· πολλοί οι κλητοί, λίγοι οι εκλεκτοί)· και ο βιοπορισμός (ασφυκτικός ο συνωστισμός σε κάθε επάγγελμα)· και ο ευοίωνος γάμος (απείρως περισσότερα είναι σήμερα τα διαζύγια, οι πλάγιοι δεσμοί, οι συμβατικές συμβιώσεις από τις ευτυχείς ενώσεις).

   (3) Θα είχατε βέβαια και σεις τα προβλήματά σας αλλά τώρα τα έχετε λύσει. Πώς λοιπόν μπορείτε να μπείτε στη θέση μας και να αντιληφθείτε την πλήξη, τη δυσφορία, την εξέγερσή μας; Δεν έχουμε τα ίδια αισθήματα, δεν κάνουμε τις ίδιες σκέψεις, δεν μιλούμε την ίδια γλώσσα...»

   (4) «Η γενεά σας μας κατηγορεί πως δεν παίρνουμε τίποτα στα σοβαρά. Πως δεν προσέχουμε, δεν τιμούμε, δεν σεβόμαστε τίποτα: ούτε θεσμούς, ούτε αρχές, ούτε καθιερωμένα πρόσωπα. Πως για όλα και για όλους δείχνουμε αδιαφορία, και συχνά περιφρόνηση. Σκοτωνόμαστε να μπούμε στο πανεπιστήμιο, και ύστερα μόνος στόχος μας γίνεται το «χαρτί»· δεν θέλουμε να κοπιάσουμε για να κατακτήσουμε μιαν επιστήμη, ο νους μας είναι στη διασκέδαση, στον έρωτα, την πολιτική. Πως έχουμε γίνει πνεύματα αντιλογίας, αδύνατη μαζί μας η λογική συζήτηση· όπλα μας το δόγμα, ο δόλιος συλλογισμός, η σοφιστεία, τακτική μας η αναίδεια, ο σαρκασμός, το σκάνδαλο. Πως και η πολιτική μας κινητοποίηση δεν γίνεται με περίσκεψη και αίσθημα ευθύνης, αλλά επιπόλαια και επιθετικά, με ανεδαφικά και κραυγαλέα συνθήματα. Αυτά και άλλα πολλά μας κατηγορεί η γενεά σας. Μεροληπτικά όμως και άδικα. Γιατί και ο στοιχειωδώς ευσυνείδητος παρατηρητής ξέρει πολύ καλά ότι οι επικρίσεις αυτές στηρίζονται σε αυθαίρετες γενικεύσεις. Αν μερικές εκατοντάδες οκνηρών και φωνασκούντων νέων έχουν (από τυφλές παρορμήσεις ή σύγχυση ιδεών) παραστρατήσει, κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ο μεγάλος αριθμός μας έχει με το παραπάνω πάρει στα σοβαρά τη ζωή και κάτω από εξαιρετικά σκληρές συνθήκες παλεύει να ανοίξει το δρόμο προς ένα άλλο μέλλον, σκοτεινό και αβέβαιο. Αλλά και γι' αυτούς ακόμα τους λίγους που βλέπετε να εκτροχιάζονται, σκεφτήκατε ποτέ τι εξηγεί (όχι τι δικαιολογεί) τις αταξίες τους; Επιτρέψατέ μου, επειδή βρίσκομαι πολύ κοντά τους, να σας εισαγάγω στην ψυχολογία τους. Είναι το κενό που φεύγοντας αφήνει πίσω η γενεά σας. Σεις οι ίδιοι ξεθεμελιώσατε με τα έργα σας το οικοδόμημα που στέγαζε τις υποτιθέμενες «αξίες» σας, και όταν τούτο κατέρρευσε, φάνηκε στη θέση του ένα φοβερό ανατριχιαστικό κενό. Γενήκαμε -λέτε- αμφισβητίες, ανατροπείς, εικονοκλάστες. Ποιες είναι οι «αλήθειες» που αμφισβητούμε, οι «θεσμοί» που ονειδίζουμε, οι «εικόνες» που σπάζουμε; Αφήσατε σεις τίποτα όρθιο, για να το γκρεμίσουμε εμείς; Όρθιο στη συνείδηση, στην εκτίμηση, στην ευλάβειά μας, όχι όρθιο με υποστηρίγματα τις εκκλήσεις του άμβωνα, τις απειλές του νόμου, το κνούτο (1) της αστυνομίας; Είχατε, αλίμονο, παραμιλήσει για την εγκράτεια και ευκοσμία, για ανθρώπινα δικαιώματα και δημοκρατικήν ισότητα, για αλληλεγγύη των λαών και παγκόσμια ειρήνη.

   (5) Τώρα που τα έργα έδειξαν πόσο παραφουσκωμένα και παραπειστικά ήταν τα λόγια σας, η απογοήτευση οδήγησε στην αποκήρυξή σας. Απευθύνατε ποτέ στον εαυτό σας το ερώτημα: ποιος φταίει για την εξέγερση των νέων εναντίον σας; ... Πώς να σας το πούμε κύριε Π; Είμαστε εξαιτίας σας δυστυχείς, ενώ εσείς είστε (ή υπήρξατε) ευτυχείς. Τα έχετε όλα, δεν έχουμε τίποτα. Και γι' αυτό δεν σας συγχωρούμε...»

   (6) Αυτά ο επιστολογράφος μου. Του απαντώ εδώ.

   (7) - Σε συγχαίρω, νέε μου, για το θάρρος και την παρρησία σου. Δεν μου κακοφαίνεται καθόλου να ακούω επικρίσεις για την υποκρισία και τις απερισκεψίες, για τις ανακολουθίες, τις προδοσίες της γενιάς μου, ιδίως όταν διατυπώνονται από νέους ανθρώπους που έχουν οξύ και αυστηρό κριτήριο στις εκτιμήσεις τους. Ακόμη και όταν αναφέρονται στην προσωπική μου ενοχή. Ανήκουμε όλοι στον «καιρό» μας· όπως μετέχουμε στα αγαθά του, έτσι υπέχουμε και τις ευθύνες του. Πρέπει όμως να είμαστε δίκαιοι στον επιμερισμό αυτών των ευθυνών. Και εδώ φοβούμαι ότι θα διαφωνήσω μαζί σου. Ας πάρω τα θέματα με τη σειρά.

   (8) Δεν μπορούμε -λες- εμείς οι ηλικιωμένοι να σας καταλάβουμε, γιατί ζήσαμε σ' ένα φιλόξενο κόσμο και σήμερα είμαστε (ή υπήρξαμε) ευτυχείς. Ρώτησες ποτέ τον πατέρα σου ή τον παππού σου να σου πουν πώς πέρασαν τα νιάτα τους; Όσοι ήρθαμε στον κόσμο τις πρώτες δεκαετίες τούτου του αιώνα ζήσαμε τα καλύτερα χρόνια μας μέσα σε πολέμους, αποκλεισμούς, επαναστάσεις, ξενική κατοχή, εμφύλιες ρήξεις· μικρές παρενθέσεις ήταν οι μέρες της ηρεμίας. Εσύ γεννήθηκες (όπως υποθέτω) μετά το 1950. Από τότε ο τόπος μας έχει «ειρήνη». Ξέρεις τι σημαίνει η λεξούλα  «ειρήνη»; Μόνο όποιος γνώρισε τον πόλεμο, όποιος τσακίστηκε σε μακρές πορείες στο χιόνι και στο λιοπύρι και πλάγιασε στις λάσπες πεινασμένος, ψειριασμένος, πληγωμένος, όποιος δεν πρόφτασε να στήσει σπίτι και δουλειά, γιατί μόλις τελείωνε η μια πολεμική περιπέτεια τον καλούσαν για την άλλη, ή μόλις έληγε μια πολιτική ανωμαλία ερχότανε με τις πιέσεις και τις διώξεις της η άλλη -αυτός ξέρει τι θα πει ειρήνη. Εσύ τη χάρηκες και τη χαίρεσαι τώρα, ενώ εμείς την καλογνωρίσαμε μόνο στα όνειρα και στις λαχτάρες μας.

   (9) Όσο για τις άλλες μας ευωχίες, τις χαρές της νιότης, ρώτησε και θα μάθεις την έκταση της «ευτυχίας» μας. Κάθε λογής περιορισμοί, οικονομικοί και ηθολογικοί, στένευαν όλο και περισσότερο τα περιθώρια της ψυχαγωγίας. Οι παραδοσιακές «υποχρεώσεις» μάς έκαναν να σοβαρευτούμε πριν από την ώρα μας· [...]

   (10) Μα δυσκολεύεστε, τυραννιέστε να προχωρήσετε στις σπουδές σας και έπειτα να σταδιοδρομήσετε σ' ένα επάγγελμα. Σωστά. Αναλογίζεστε όμως ποιο ήταν το αντίστοιχο καθεστώς στα δικά μας χρόνια; Στις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας οι πύλες του πανεπιστημίου ήταν ανοιχτές· πόσοι όμως από μας είχαν τα οικονομικά μέσα να σπουδάσουν ή να συμπληρώσουν τη μόρφωσή τους στο εξωτερικό; Το βιοτικό επίπεδο ήταν στη φτωχο-Ελλάδα της εποχής εκείνης τόσο χαμηλό, που λίγοι είχαν αυτό το προνόμιο. Και ακόμη λιγότεροι ήταν οι τυχεροί που κατόρθωναν γρήγορα να βρουν κάτω από τον ήλιο μοίρα. Οι ευκαιρίες ήταν ασύγκριτα λιγότερες από σήμερα που Κράτος και Τράπεζες απορροφούν μυριάδες υπαλλήλων, Βιομηχανία και Επιχειρήσεις άλλους τόσους επιστήμονες.

   (11) Αν πιστέψουμε όσους γνωρίζουν τα πράγματα, οι δυσχέρειες στο βιοπορισμό οφείλονται στη σημερινή Ελλάδα όχι στην ισχνή ζήτηση αλλά στην κακά επιμερισμένη προσφορά υπηρεσιών. Ευπρόσβλητη από την αστυφιλική νόσο η νεολαία μας τρέπεται κατά μάζες προς τα επαγγέλματα του «άσπρου κολλάρου», ενώ οι άλλοι πόροι της εθνικής οικονομίας μας στερούνται από ανθρώπους πρόθυμους και ικανούς να τους αξιοποιήσουν. 

   (12) - Να μιλήσουμε και για το γάμο; Στα δικά μας χρόνια η οικογένεια ήταν βαρύς ζυγός. Η γυναίκα δεν είχε αυθυπαρξία και όποιος προστάτευε άγαμες αδελφές ήταν καταδικασμένος να σηκώνει αγόγγυστα τα βάρη της οικογένειας έως ότου κατά καλή τύχη (ή με μεγάλες οικονομικές θυσίες: προίκα κτλ.) αραιώσει ο σπιτικός πληθυσμός. Δεν πιστεύω να ζηλεύετε σήμερα αυτή την αιχμαλωσία. Εργαζόμενη η νέα γυναίκα καθορίζει με δικές της επιλογές και ευθύνες το μέλλον της και (σε μεγάλη κλίμακα) ο νέος άντρας έχει λευθερωθεί από αλλότρια βάρη. Υπάρχουν βέβαια και τα αρνητικά στοιχεία αυτών των προνομίων, από την κρίση και τις πρωτοβουλίες σας εξαρτάται να πολλαπλασιάσετε τα θετικά. 

   (13) Προχωρώ. Εξεγείρεσαι (δικαίως) όταν ακούς τους ανθρώπους του λεγόμενου «κατεστημένου» να ονειδίζουν τη σημερινή νεολαία με αφορμή τις σκηνές που δημιουργούν μερικοί φυγόπονοι και ταραξίες. Και πολύ ορθά παρατηρείς ότι γενικεύσεις αυτού του είδους είναι ανεπίτρεπτες: Αν ασχημονούν μερικοί δεν είναι «κατακριτέοι» όλοι. Μήπως και συ πέφτεις στο ίδιο λάθος, όταν από λίγα δυσμενή παραδείγματα καταδικάζεις όλους τους ηλικιωμένους με την κατηγορία ότι αντιπαθούν και διασύρουν τη γενεά σας; Δεν ξέρω πόσες και ποιες περιπτώσεις έχεις στο νου σου. Κατά τη δική μου αντίληψη πολύ λίγοι «φτασμένοι» άνθρωποι, ιδιότροποι και κοντόφθαλμοι, δεν βλέπουν στους σημερινούς νέους παρά μόνο αναίδεια και διαφθορά. Θα ομολογήσεις όμως ότι όχι λίγοι είναι οι συνομήλικοί σου που δεν τηρούν και αυτούς ακόμη τους στοιχειώδεις τύπους της ευπρέπειας και σκανδαλίζουν με τη συμπεριφορά τους την Κοινή Γνώμη. Πιστεύω ότι εμείς υπήρξαμε στην ηλικία σας (όχι ίσως νοημονέστεροι ή τυχερότεροι, πάντως) κοσμιότεροι από σας. Και η κοσμιότητα, όσο κι αν τη λένε μερικοί φαρισαϊσμό, βαραίνει πολύ στις κοινωνικές σχέσεις.

   (14) Θα σου μιλήσω με ειλικρίνεια. Θα ήμουν απελπισμένος αν έβλεπα στο γράμμα σου ότι είσαι ευχαριστημένος με τις συνθήκες της ζωής σου. Η στέρηση, η θλίψη, η οργή είναι ανέκαθεν οι κινητήριες δυνάμεις στη σκέψη, στα αισθήματα, στη βούληση των ανθρώπων.

   (15) Ο υποχωρητικός και ικανοποιημένος, ο διαλλακτικός και ευκολοσυμβίβαστος, αυτός που τα βρίσκει όλα γύρω του «καλά λίαν» ή σκύβει το κεφάλι και συνθηκολογεί με τη μοίρα του, δεν έχει φτερά στο πνεύμα ούτε φλόγα στην καρδιά - έχει γεράσει. Ο νέος δεν καταθέτει ποτέ την εντολή που του έχει δοθεί: να ανανεώσει τις μορφές της ζωής, να επιχειρήσει εκείνα που οι προκάτοχοί του δεν καταπιάστηκαν ή τα άφησαν ατελείωτα. Αν παραιτηθεί και αποσυρθεί, ο κόσμος θα γίνει φτωχότερος· από το βιβλίο του μέλλοντος θα λείψει μια σελίδα, και ποιος ξέρει; μπορεί να ήταν η καλύτερη.  Εμείς που βρισκόμαστε κοντά στην έξοδο, ξοφλήσαμε -άλλος πιο λίγο άλλος πιο πολύ- το χρέος που μας έλαχε με τον κλήρο που τραβήξαμε. Η σειρά σας τώρα. Ευχή μας είναι ν' αξιωθείτε να σας εκτιμήσουν οι νεώτεροί σας για τις αστοχίες και τις παραλείψεις σας, όπως κάνετε σεις σήμερα σε μας, γιατί αυτή η επίθεση δίνει την ελπίδα ότι η ζωή δεν θα μείνει εκεί που έφτασε, αλλά θα προχωρήσει.

   (16) Αν μου επιτρέπεις να σου δώσω κλείνοντας την απάντησή μου μια συμβουλή, θα σου έλεγα να προσέξεις:

   (17) Πρώτα ότι ο αγώνας ο καλός, ο τίμιος και δημιουργικός, κάνει αξιοβίωτη τη ζωή. Στη θέση του καρτεσιανού cogito ergo sum (2) βάλε συ το «αγωνίζομαι άρα υπάρχω».

   (18) Και έπειτα ότι δεν ξεκινάς από το μηδέν. Ο κόσμος υφίσταται πολύ πριν από την ώρα που πρωτάνοιξες τα μάτια σου. Έχει πίσω του μακράν ιστορία. Πάρε τη θέση σου στη γραμμή.

Ε. Π. Παπανούτσος

Από τον ημερήσιο Τύπο (Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2722/Thematikoi-Kykloi_A-B-G-Lykeiou_html-apli/index_03.htm

  

_________________

 

1. Κνούτο: μαστίγιο

2. cogito ergo sum: Σκέφτομαι άρα υπάρχω

 

Σκίτσο 

στο Κείμενο 1

 

 

ΚΥΡ

 

Κείμενο 2

  

Παραινέσεις ενός πατέρα του καιρού μας

 

      Αγαπημένο μου παιδί,

   (1) Ξαφνικά αντρώθηκες, στο σώμα, αν όχι ακόμα στο χαρακτήρα. Ψήλωσες, μέστωσες, η φυσιογνωμία σου στερεώθηκε κι είσαι γεμάτος από μια δύναμη καινούρια, που δεν ξέρεις τι να την κάμεις. Οι κινήσεις σου έχουνε χάρη και λυγεράδα, αλλά και μια σιγουριά που τους έλειπε πριν από λίγο καιρό, όταν ήσουν ακόμα ένας ντροπαλός, αδέξιος μαθητής που δεν κατάφερνε να βολέψει τα χέρια και τα πόδια του. Το πρόσωπό σου έφεξε και σοβάρεψε· η ματιά σου πήρε κάποιο βάθος. Σου συμβαίνει κάτι απίστευτο, που μοιάζει με θαύμα, σαν εκείνα τα μαγεμένα πρωινά, στις ακρογιαλιές του Αιγαίου, όπου νομίζει κανείς πως ο κόσμος, άδολος και ολόδροσος ξαναρχίζει: κοντεύεις να γίνεις είκοσι χρονώ.

   (2) Παρατήρησες, άραγε, κι εσύ, ότι η σχέση μας άλλαξε, ανεπαίσθητα, τον τελευταίο καιρό; Θυμάσαι τους μεγάλους χειμωνιάτικους περιπάτους μας στον Υμηττό, στην Πεντέλη· τις καλοκαιρινές περιπλανήσεις μας στα νησιά· τις πολύωρες συντροφικές μας κουβέντες, τα ατέλειωτα ερωτήματά σου, που μου ξανάρχονται τώρα στο νου, ανακατωμένα με μια γεύση από θυμάρι, από αρμύρα, από τρελούς ανέμους. Ήθελες, αμέσως, να μάθεις το καθετί, κυρίως από μένα. Μονάχα οι δικές μου πληροφορίες ήταν έγκυρες, μονάχα οι δικές μου απόψεις σε απασχολούσαν τόσο πολύ. Διψούσες για τα λόγια μου, για την πείρα μου, για την υποθετική σοφία μου. Με ρωτούσες ολοένα για θέματα της ιστορίας ή της πολιτικής, για ιδεολογίες, για βιβλία και για τέχνη, για γνωστούς ανθρώπους, για πράγματα που είδα πριν γεννηθείς, για το μυστήριο της ζωής. Λαχταρούσες να σου πω τι είναι πνεύμα και τι είναι ύλη, τι είναι η γυναίκα και τι ο έρωτας, αν υπάρχει η Αλήθεια και ποιος ο λόγος που βρίσκεται ο άνθρωπος στη γη. Πάσχιζα να σου δώσω απαντήσεις καθαρές και τρόμαζα, αληθινά, με την ευθύνη μου, καθώς προσπαθούσα να υπερνικήσω μια τάση προς την αμφιβολία που με κατέχει, πάντα, εμπρός στα μεγάλα θέματα. Μα έπρεπε να λέω τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη· δεν είχες καμιά διάθεση να παραδεχτείς πνευματικούς ενδοιασμούς. Ίσια - ίσια, άρπαζες αμέσως ό,τι πήγαινα, κομπιάζοντας, να διατυπώσω, και υπερθεμάτιζες (1)· έδινες στις διστακτικές μου γνώμες έναν τόνο χαρούμενης εφηβικής αδιαλλαξίας.

   (3) Τώρα, μου φαίνεται πως δεν έχεις πια το ίδιο κέφι να βρεθούμε μόνοι οι δυο μας και να τα πούμε με τις ώρες. Ίσως δεν το καλοσκέφτηκες ακόμα αλλά νομίζω πως, όταν δοθεί μια τέτοια ευκαιρία, τείνεις συχνά να βρεις μια πρόφαση για να την αποφύγεις. Το ύφος σου απέναντί μου έγινε, καθαρά και ξάστερα, κριτικό. Γυρεύεις τα όριά μου και, φυσικά, αρχίζεις να τα ξεχωρίζεις. Με κρίνεις, με συγκρίνεις, με τοποθετείς, σιγά - σιγά,  στη θέση που μου ταιριάζει. Ανακάλυψες κάτι που δεν το είχες φανταστεί· ότι υπάρχουν άνθρωποι καλύτεροι, σοφώτεροι, σπουδαιότεροι από μένα. Συζητάς ζωηρά τις γνώμες μου· συχνά τις αντικρούεις. Αμφισβητείς τις πληροφορίες που σου δίνω. Ναι, πράγματι, πολλά και ποικίλα είναι αυτά που δεν κατέχω. Μάλιστα, κάμποσα καινούρια της ζωής, της τέχνης ή και της επιστήμης ακόμα, προφταίνεις και τα αρπάζεις εσύ στον αέρα, με τη δροσερή διαίσθηση της γενεάς σου, προτού καταφέρω να τα συλλάβω εγώ.  

   (4) Ώρες - ώρες, θα έλεγα, πως σου αρέσει να προσδίδεις στη συζήτησή μας τον τόνο μιας αντιδικίας των γενεών. Λες «εμείς» κι «εσείς», σαν να πρόκειται για δυο κόσμους ριζικά διαφορετικούς, ανάμεσα στους οποίους δεν είναι πιθανό να υπάρχει συνέχεια και βαθύτερη συνεννόηση ή σύμπτωση στις ιδέες και τα γούστα. Αν αναφέρω ένα συγγραφέα που αγαπώ, η αυθόρμητη τάση σου είναι να μου τον ξετινάξεις. Τα βιβλία, στα οποία επίστεψα περισσότερο, σου φαίνονται ξεπερασμένα και μάλλον περιττά. Απορείς, ειλικρινά, πώς γίνεται ακόμα τόσος λόγος γι' αυτά. Οι καλλιτεχνικοί ρυθμοί που με συγκινούν σου δίνουν μια εντύπωση σαν αχρηστευμένες,  σκονισμένες διακοσμήσεις του λεγόμενου «παλιού καλού καιρού». Καμιά φορά, κουβεντιάζοντας μαζί σου, αισθάνομαι πως η άποψή μου λογίζεται στραβή μόνο και μόνο επειδή προέρχεται από μένα και πως, αν είχα πει το αντίθετο, πάλι άδικο θα είχα.

   (5) Παρατηρώ ακόμη -αυτό συνηθέστατα- ότι ορισμένες κοινότοπες, ανώδυνες συμβουλές μου -να, σα να πούμε «Κάνει ψύχρα, πάρε το πανωφόρι σου» ή «Μην πίνεις νερό ιδρωμένος»- σ' ερεθίζουν απροσδόκητα, σου προκαλούν εκδηλώσεις φανερής ανυπομονησίας  και δυσαρέσκειας. [...]

   (6) Σε λίγο καιρό, το μεγάλο πρόβλημά σου θα είναι τούτο: πώς θα τα καταφέρεις να σταθείς γερά στα πόδια σου, να νιώσεις πως δεν έχεις πια την ανάγκη κανενός, πως είσαι κύριος των τυχών σου. Θα πρέπει να διαμορφώσεις μια ζωή που θα είναι δική σου και όχι εξάρτημα της δικής μου· να μη σου χρειάζεται να σε στηρίζω· να αισθανθείς ότι είσαι εσύ με τα γνωστά σου, χειραφετημένος, αδέσμευτος, εσύ, τα έργα σου κι η ζωή σου -και στη μαγική αυτή λέξη «ζωή» σ' αφήνω να δώσεις όποιο περιεχόμενο είσαι ικανός να δημιουργήσεις. Τότε, καλό μου παιδί, η παρουσία μου δε θα είναι πια βάρος στην ψυχή σου.

   (7) Ναι, η ζωή, ο έρωτας, η ευτυχία, η δράση, είναι πράγματα που έχεις να τα δημιουργήσεις, όπως ο άνθρωπος της τέχνης δημιουργεί ένα έργο ζωντανό και ωραίο. Πρέπει να κινηθούν οι δημιουργικές σου δυνάμεις και πρέπει, ακόμα, να τις κατευθύνεις. Αλίμονό σου αν σταθείς παθητικός εμπρός στον κόσμο σου και περιμένεις να σου δοθεί αυτός. Αν δε θέλεις να σε πάρει από κάτω, θα βαλθείς να τον πλάσεις εσύ. [...]

   (8) Να είσαι γνήσιος, αληθινός, ακέραιος, ίσιος, σε ό,τι αισθάνεσαι, λες και πράττεις, στον έρωτα, στη φιλία, στην κοινωνική σου δράση -απέναντι σε φίλους και εχθρούς και, πρώτα - πρώτα, απέναντι στον εαυτό σου. Να βαθμολογείς τους ανθρώπους ανάλογα με την ειλικρίνειά τους. Να περιφρονείς ό,τι είναι υποκρισία, κρυψίνοια, διπροσωπία, πανουργία -να τα μισήσεις όλα αυτά και να τα απορρίψεις μια και καλή. Να μην παίζεις με τη ζωή, τα αισθήματα, την πίστη ενός άλλου ανθρώπου· να μην καταδέχεσαι να απατήσεις. Να νιώθεις πως, απατώντας, κλέβοντας στο παιχνίδι της ζωής, θίγεις κυρίως εσένα, ρίχνεις την προσωπικότητά σου και δεν είσαι ικανός να εκτιμήσεις τον εαυτό σου. Να σέβεσαι τον άλλον, να προσπαθείς να τον καταλάβεις· να τον βοηθάς, αν αυτό περνά από το χέρι σου. Συχνά, η ζωή μας έχει ν' αντιμετωπίσει δύσκολα διλήμματα που, μονάχα με πολλή αμοιβαία κατανόηση και βοήθεια, μπορούμε να τα λύσουμε και να τα ξεπεράσουμε. Να μην απαρνιέσαι τα δικαιώματά σου στη ζωή, μα να μην ξεχνάς και τα δικαιώματα του άλλου που βρέθηκε μπλεγμένος μαζί σου. Θα δεις με τον καιρό, ότι πάντα έχουν κι οι δικές σου πράξεις κάποια ψυχολογική δικαίωση. Κι ακόμα, θα σου έλεγα να μην διστάζεις ποτέ να παραδέχεσαι εκ των προτέρων ότι κάθε άνθρωπος  που σου τυχαίνει στο δρόμο σου είναι τίμιος και ειλικρινής σαν κι εσένα, εκτός μονάχα αν σου δοθούν συγκεκριμένες αποδείξεις για το αντίθετο. Να εμπιστεύεσαι, να είσαι γενναιόδωρος στα αισθήματά σου, να μη λυπάσαι να χαρίζεις το περίσσεμα της καρδιάς σου σ' όποιον το χρειάζεται. Αν σε γελάσουν, αν σε απογοητεύσουν, φύγε και προσπάθησε να μην το συλλογίζεσαι πια. Γύρισε το φύλλο, ξανάρχισε από την αρχή. Ποτέ μην απελπίζεσαι. Ο κόσμος είναι μεγάλος, η ζωή αστείρευτη κι ο άνθρωπος, κατά βάθος, καλός.

   (9) Τα ίδια θα σου έλεγα και για την εργασία σου. Να είσαι ειλικρινής και ίσιος σε κάθε δουλειά που θα αναλάβεις, να την τιμάς πρώτα - πρώτα εσύ ο ίδιος, να πασχίζεις να την κάνεις σωστά και όσο μπορείς καλύτερα, με φροντίδα και με μεράκι. Προπαντός, να μην προφασιστείς ποτέ, με τα έργα σου, πως είσαι αλλιώτικος -δυνατότερος, σοφώτερος, πιο σημαντικός ή πιο αξιαγάπητος- από αυτό που ξέρεις μέσα σου ότι είσαι στ' αλήθεια. Να είσαι αυτό που είσαι· τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Αυτό που είσαι -αυτό που είναι κάθε ακέραιος άνθρωπος κάτω από τον ήλιο- δεν είναι αξιοκαταφρόνητο αν εκδηλωθεί με αγάπη και ευσυνειδησία. Είναι αρκετό για να γεμίσεις μια ζωή, να της δώσεις ένα νόημα, έναν προορισμό. Ενώ,  με τα τεχνάσματα, δε θα καταφέρεις σπουδαία πράματα, και, ό,τι καλό κι αληθινό έχεις μέσα σου, θα το χαλάσεις. Η δουλειά σου θα ηχήσει ψεύτικα κι εκείνοι που ξέρουν θα το καταλάβουν αμέσως. Μπορεί, εξωτερικά, να επιτύχεις. Δεν είναι δα λίγοι αυτοί που σταδιοδρομούν, τριγύρω μας, με τις κατεργαριές, και κερδίζουν όχι μόνο χρήματα, μα και τίτλους περισπούδαστους, αξιώματα λαμπερά, τιμητικές διακρίσεις, προβαδίσματα και όλων των ειδών τις ψευτοδόξες. Δε θα σου είναι αδύνατο, αν ριχτείς με τα μούτρα, να τα καταφέρεις καλύτερα από πολλούς. Μα δε θα έχεις πείσει εκείνους που θα ήθελες περισσότερο να κερδίσεις. Ούτε, βέβαια, τον ίδιο τον εαυτό σου και τούτο θα είναι το χειρότερο.

   (10) Καλύτερα να σου λείπουν τέτοιες επιτυχίες, παιδί μου. Άκουσέ με· ένας άξιος μαραγκός που κατέχει καλά τη δουλειά του και πιστεύει σ' αυτήν είναι πολύ πιο ολοκληρωμένος και αξιοσέβαστος άνθρωπος από έναν κουφό πρύτανη ή έναν κακό πρωθυπουργό.

   (11) Παρασύρθηκα όμως από τα λόγια μου και μου φαίνεται πως ξανάρχισα να συμβουλεύω. Φοβούμαι πάλι καμιάν αντίδρασή σου. Σου το 'πα και πριν, δε ζητώ να σου επιβάλω έτοιμες απόψεις για τον κόσμο, αλλά μονάχα να σε βοηθήσω να ξεκινήσεις. Ύστερα, τράβα το δρόμο σου και σβήσε με, σιγά σιγά, από τους λογισμούς σου, καθώς το θέλει η ζωή.

  Γιώργος Θεοτοκάς,

«Πολιτικά κείμενα». Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο:http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2722/Thematikoi-Kykloi_A-B-G-Lykeiou_html-apli/index_03.htm

______________

 

(1) υπερθεματίζω: υπερβάλλω σε διαβεβαιώσεις, επαίνους κατηγορίες

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α':

1) Να αποδώσετε περιληπτικά σε μια παράγραφο 80-100 περίπου λέξεων τα παράπονα και τις αιτιάσεις που διατυπώνει ο νεαρός στην επιστολή του προς τον Ε. Π. Παπανούτσο (§ 2-5) (Κείμενο 1) (Μονάδες 15).

 

2) Να συνοψίσετε σε μια παράγραφο 80-100 περίπου λέξεων τα αντεπιχειρήματα, με τα οποία ο Ε.Π. Παπανούτσος αντικρούει την επιχειρηματολογία του νεαρού επιστολογράφου (§ 7-13) (Κείμενο 1) (Μονάδες 15).

3) Να αποδώσετε περιληπτικά τις αλλαγές που παρατηρεί στη συμπεριφορά του γιου του ο συγγραφέας του Κειμένου 2 (§ 3 - 5) σε μια παράγραφο 80 - 100 περίπου λέξεων (Μονάδες 15).

4) Να συνοψίσετε τις συμβουλές που δίνει ο συγγραφέας του Κειμένου 2 στον γιο του (§ 6 - 10) σε μια παράγραφο 80 - 100 περίπου λέξεων (Μονάδες 15).

ΘΕΜΑ Β':

1) Με ποια επιχειρήματα ο νεαρός επιστολογράφος (Κείμενο 1) επιδιώκει να δικαιολογήσει τη γενιά του; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, λαμβάνοντας υπόψη και τους αντίστοιχους κειμενικούς δείκτες (Μονάδες 15).

2) Ποια στάση υιοθετεί ο Ε.Π. Παπανούτσος (Κείμενο 1) απέναντι στο νεαρό επιστολογράφο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, αντλώντας στοιχεία από το κείμενο (Μονάδες 15).

 

3) Γιατί ο ο Ε.Π Παπανούτσος (Κείμενο 1) θεωρεί δικαιολογημένη την αντίδραση της νέας γενιάς; Ποιες συμβουλές δίνει στο νεαρό επιστολογράφο (Μονάδες 10);

4) Να αναφέρετε τρεις (3) τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας του Κειμένου 1 για να πείσει τους αναγνώστες του, εντοπίζοντας κι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τον καθένα (Μονάδες 15).

5) Να εντοπίσετε στο Κείμενο 1: α) τη θέση του Ε.Π. Παπανούτσου ως προς το ζήτημα που τίθεται στο κείμενο, β) τα επιχειρήματα και τα τεκμήριά του και γ) το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει (Μονάδες 15).

 

6) Nα ελέγξετε την ορθότητα ή το λάθος, σύμφωνα με το Κείμενο 2, των παρακάτω προτάσεων σημειώνοντας Σ (Σωστό) ή Λ (Λάθος). Να αιτιολογήσετε κάθε επιλογή σας σε μια σύντομη παράγραφο παραπέμποντας και στο κείμενο (Μονάδες 10). 

α) Όταν ήταν παιδί, ο γιος του Γ. Θεοτοκά συνήθιζε να αμφισβητεί καθετί που του έλεγε ο πατέρας του.

β) Ο Γ. Θεοτοκάς παραπονιέται πως ο γιος του αποφεύγει να συζητάει μαζί του από τότε που μεγάλωσε.

γ) Ο νεαρός γιος του συγγραφέα προσδίδει στις συζητήσεις με τον πατέρα του έναν τόνο που θυμίζει τη σύγκρουση των γενεών.

δ) Ο συγγραφέας συμβουλεύει τον γιο του να μη δείχνει εμπιστοσύνη στους συνανθρώπους του μέχρις ότου αποδειχθούν τα αγνά κίνητρα και οι προθέσεις τους. 

ε) Κατά τον συγγραφέα, πιο αξιοσέβαστος είναι ο εργαζόμενος που αγαπά τη δουλειά του και την κάνει με ευσυνειδησία παρά αυτός που κατέχει τίτλους και αξιώματα.

7) Ποιες διαφορές παρατηρεί ο συγγραφέας του Κειμένου 2 ανάμεσα στην συμπεριφορά του γιου του, όταν ήταν μικρότερος, και σ' αυτή που επιδεικνύει τώρα που είναι μεγάλος (Μονάδες 10);

8) Ποια στάση προτρέπει ο συγγραφέας τον γιο του ν' ακολουθήσει στον τομέα της εργασίας του; Με ποιον τρόπο αιτιολογεί τη συμβουλή του (Μονάδες 10);

9) Το Κείμενο 2 ανήκει στον κειμενικό τύπο της ανοικτής επιστολής. Α) Να εντοπίσετε στο κείμενο τρία χαρακτηριστικά που επιβεβαιώνουν τον παραπάνω χαρακτηρισμό. Β) Να αναφέρετε έναν τρόπο πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, δίνοντας κι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από το κείμενο (Μονάδες 15).

10) Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο του Κειμένου 1 και τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας παρουσιάζει τόσο τα επιχειρήματα του νεαρού επιστολογράφου όσο και τα δικά του αντεπιχειρήματα, να προσπαθήσετε να διακρίνετε τους στόχους που επιδιώκει ο συγγραφέας και να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητα του κειμένου (Μονάδες 15).

11) Στην όγδοη  (8) παράγραφο του Κειμένου 1: α) Να εντοπίσετε τα παραδείγματα και β) να εξηγήσετε ποιος είναι ο ρόλος τους στην προσπάθεια του συγγραφέα να πείσει τον νεαρό επιστολογράφο και κατ' επέκτασιν τους δέκτες του, λαμβάνοντας υπόψη σας τη θεωρία για τους τρόπους και τα μέσα πειθούς (Μονάδες 10).

12) (Κείμενο 1): Να σχολιάσετε τη φράση: «Ο νέος δεν καταθέτει ποτέ την εντολή που του έχει δοθεί: να ανανεώσει τις μορφές της ζωής, να επιχειρήσει εκείνα που οι προκάτοχοί του δεν καταπιάστηκαν ή τα άφησαν ατελείωτα» (§ 15) σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων (Μονάδες 10).

 

13) Να σχολιάσετε τη χρήση του σκίτσου στο Κείμενο 1 ως προς τη σχέση του με το περιεχόμενο του άρθρου.

(Μονάδες 10) 

 

14) Για ποιο λόγο πιστεύετε πως ο Γ. Θεοτοκάς (Κείμενο 2) επέλεξε να γράψει μια ανοιχτή επιστολή προς τον γιο του και να τη δημοσιοποιήσει; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (Μονάδες 10).

15) Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας του Κειμένου 2 με τη χρήση παραδειγμάτων από την καθημερινότητα και τις συζητήσεις με τον γιο του -παρελθοντικές και πρόσφατες; Να απαντήσετε, λαμβάνοντας υπόψη τη θεωρία για τους τρόπους και τα μέσα πειθούς (Μονάδες 10).

 

16) Να σχολιάσετε τη φράση: «Ύστερα, τράβα το δρόμο σου και σβήσε με, σιγά σιγά, από τους λογισμούς σου, καθώς το θέλει η ζωή» (§ 11) του Κειμένου 2 σε μια παράγραφο 100 - 120 περίπου λέξεων (Μονάδες 10).

 

17) Το άρθρο του Ε.Π. Παπανούτσου (Κείμενο 1) γράφτηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Νομίζετε πως ισχύουν και σήμερα όσα αναφέρονται στο απόσπασμα από τον νεαρό επιστολογράφο και απ' τον συγγραφέα (Μονάδες 10);

18) Με ποια αντεπιχειρήματα αντικρούει ο Ε.Π. Παπανούτσος (Κείμενο 1) τα παράπονα και τις κατηγορίες που διατυπώνει ο νεαρός επιστολογράφος; Σας φαίνεται πειστικός και γιατί (Μονάδες 15);

19) Ποιος είναι ο δημιουργός του σκίτσου στο Κείμενο 1; Σε ποιο αναγωστικό κοινό απευθύνεται, κατά τη γνώμη σας, και ποιος είναι ο σκοπός του (Μονάδες 10);

 

20) Θεωρείτε απαραίτητο ή διακοσμητικό στοιχείο του κειμένου το σκίτσο στο Κείμενο 1; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας σε μια παράγραφο 80-100 περίπου λέξεων (Μονάδες 10).

 

21) Το κείμενο του Γ. Θεοτοκά (Κείμενο 2) γράφτηκε πριν από πολλά χρόνια. Νομίζετε πως τις συμβουλές που απευθύνει προς τον γιο του ο συγγραφέας θα μπορούσε να τις απευθύνει προς το δικό του το παιδί ένας γονιός στις μέρες μας; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (Μονάδες 10).

22) (Κείμενο 1): Να γράψετε ένα διάγραμμα, στο οποίο να αντιπαραθέτετε τις απόψεις και την επιχειρηματολογία του νεαρού επιστολογράφου και του Ε.Π. Παπανούτσου (Μονάδες 15).

 

23) Στο Κείμενο 1 αντιπαρατίθενται οι απόψεις ενός νέου ανθρώπου και ενός ώριμου συγγραφέα.
α) Να παρατηρήσετε το ύφος του καθενός και τον τρόπο ανάπτυξης του λόγου του. 

β) Να αναζητήσετε στον αντίλογο του συγγραφέα τα στοιχεία εκείνα που ταιριάζουν στην ηλικία και το ρόλο του. 

γ) Να αξιολογήσετε το λόγο των δύο ομιλητών σε σχέση με την ηλικία τους και το σκοπό, για τον οποίο διατυπώθηκε. (Μονάδες 15)

 

24) Να εντοπίσετε τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται (συνοχή, συνεκτικότητα) η δεύτερη (2) και η τρίτη (3) παράγραφος του Κειμένου 2 (Μονάδες 10).

25) Πώς λειτουργεί η αφήγηση σε δεύτερο ενικό πρόσωπο στο Κείμενο 2; Γιατί την επιλέγει, κατά τη γνώμη σας, ο συγγραφέας (Μονάδες 10);

 

26) Ποια είναι τα ρηματικά πρόσωπα που κυριαρχούν στην απάντηση του Ε.Π. Παπανούτσου προς τον νεαρό επιστολογράφο (§ 7 - 18) στο Κείμενο 1; Να ερμηνεύσετε την επιλογή του συγγραφέα λαμβάνοντας υπόψη τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το συγκεκριμένο άρθρο (Μονάδες 15).

27) Να σχολιάσετε την επιλογή του β' πληθυντικού προσώπου από τον νεαρό συντάκτη της επιστολής προς τον Ε.Π. Παπανούτσο στο Κείμενο 1 σε μια παράγραφο 80 περίπου λέξεων (Μονάδες 10).

28) (Κείμενο 1): «Θα είχατε βέβαια και σεις τα προβλήματά σας αλλά τώρα τα έχετε λύσει. Πώς λοιπόν μπορείτε να μπείτε στη θέση μας και να αντιληφθείτε την πλήξη, τη δυσφορία, την εξέγερσή μας; Δεν έχουμε τα ίδια αισθήματα, δεν κάνουμε τις ίδιες σκέψεις, δεν μιλούμε την ίδια γλώσσα...» (§ 3) Σε τι νομίζετε αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση  του ευθέως λόγου στην παραπάνω παράγραφο; α) Να ξαναγράψετε την παράγραφο σε πλάγιο λόγο, κάνοντας όλες τις απαραίτητες μετατροπές. β) Να εξετάσετε το επικοινωνιακό αποτέλεσμα που προκύπτει από τη μετατροπή (Μονάδες 15).

29) Στην όγδοη (8) παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας διατυπώνει κάποια ερωτήματα. Σε τι αποσκοπεί με την επιλογή του αυτή; Να λάβετε υπόψη και το ρηματικό πρόσωπο που υιοθετείται (Μονάδες 10).

λογίζεται

30) Να αιτιολογήσετε τη χρήση: α) των εισαγωγικών και β) των παρενθέσεων στη δέκατη τρίτη (13) παράγραφο του Κειμένου 1 (Μονάδες 15).

31) «Ο υποχωρητικός και ικανοποιημένος, ο διαλλακτικός και ευκολοσυμβίβαστος, αυτός που τα βρίσκει όλα γύρω του «καλά λίαν» ή σκύβει το κεφάλι και συνθηκολογεί με τη μοίρα του, δεν έχει φτερά στο πνεύμα ούτε φλόγα στην καρδιά - έχει γεράσει. Ο νέος δεν καταθέτει ποτέ την εντολή που του έχει δοθεί: να ανανεώσει τις μορφές της ζωής, να επιχειρήσει εκείνα που οι προκάτοχοί του δεν καταπιάστηκαν ή τα άφησαν ατελείωτα. Αν παραιτηθεί και αποσυρθεί, ο κόσμος θα γίνει φτωχότερος· από το βιβλίο του μέλλοντος θα λείψει μια σελίδα, και ποιος ξέρει; μπορεί να ήταν η καλύτερη.  Εμείς που βρισκόμαστε κοντά στην έξοδο, ξοφλήσαμε -άλλος πιο λίγο άλλος πιο πολύ- το χρέος που μας έλαχε με τον κλήρο που τραβήξαμε. Η σειρά σας τώρα. Ευχή μας είναι ν' αξιωθείτε να σας εκτιμήσουν οι νεώτεροί σας για τις αστοχίες και τις παραλείψεις σας, όπως κάνετε σεις σήμερα σε μας, γιατί αυτή η επίθεση δίνει την ελπίδα ότι η ζωή δεν θα μείνει εκεί που έφτασε, αλλά θα προχωρήσει.» (§ 15) Στο παραπάνω απόσπασμα του Κειμένου 1 να αιτιολογήσετε τη χρήση: α) των εισαγωγικών, β) της μονής παύλας, γ) της άνω και κάτω τελείας, δ) της άνω τελείας και ε) της διπλής παύλας στα σημεία που είναι γραμμένα με έντονη γραμματοσειρά (Μονάδες 5).

 

32) Ο Γ. Θεοτοκάς (Κείμενο 2) επιλέγει να ξεκινήσει την επιστολή προς τον γιο του με μια περιγραφή του νεαρού. Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι το κάνει αυτό απ' τη στιγμή μάλιστα που οι δύο άντρες δε ζουν μακριά ο ένας από τον άλλον (Μονάδες 10);

33) (Κείμενο 2): Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω φράσεις (Μονάδες 5):

α) ...Λες «εμείς» κι «εσείς», σαν να πρόκειται για δυο κόσμους ριζικά διαφορετικούς...

β) ...σκονισμένες διακοσμήσεις του λεγόμενου «παλιού καλού καιρού»... 

γ) ... -να, σα να πούμε «Κάνει ψύχρα, πάρε το πανωφόρι σου»...

δ) ... «Μην πίνεις νερό ιδρωμένος» ...

ε) ... και στη μαγική αυτή λέξη «ζωή» σ' αφήνω να δώσεις όποιο περιεχόμενο...

34) Στο Κείμενο 1 ο Ε.Π. Παπανούτσος προβαίνει σε κάποιους χαρακτηρισμούς για το νεαρό επιστολογράφο και το ύφος της επιστολής του: «... στοχαστικός και ευαίσθητος νέος, γεμάτος πίκρα και απογοήτευση, οργή και απελπισία, σε μια πολυσέλιδη επιστολή, που ο δραματικός τόνος της με εντυπωσίασε...» Να εντοπίσετε στο κείμενο του νεαρού επιστολογράφου (§ 2 - 5) πέντε λέξεις ή φράσεις που να επιβεβαιώνουν τους παραπάνω χαρακτηρισμούς, αιτιολογώντας κάθε φορά την επιλογή σας (Μονάδες 5).

35) (Κείμενο 1): Να ορίσετε σύντομα το περιεχόμενο των λέξεων που παρατίθενται στη συνέχεια με έντονη γραμματοσειρά (Μονάδες 5).

α) ...όπλα μας το δόγμα, ο δόλιος συλλογισμός, η σοφιστεία, τακτική μας η αναίδεια, ο σαρκασμός, το σκάνδαλο.

β) Αν μερικές εκατοντάδες οκνηρών και φωνασκούντων νέων έχουν ... παραστρατήσει...

γ)  Όσο για τις άλλες μας ευωχίες, τις χαρές της νιότης... 

δ) Εξεγείρεσαι (δικαίως) όταν ακούς τους ανθρώπους του λεγόμενου «κατεστημένου» να ονειδίζουν τη σημερινή νεολαία ...

ε)  Και η κοσμιότητα, όσο κι αν τη λένε μερικοί φαρισαϊσμό...

 

36) (Κείμενο 1): Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις στο απόσπασμα που ακολουθεί (§ 7) με άλλες συνώνυμες (Μονάδες 5). 

 «- Σε συγχαίρω, νέε μου, για το θάρρος και την παρρησία σου. Δεν μου κακοφαίνεται καθόλου να ακούω επικρίσεις για την υποκρισία και τις απερισκεψίες, για τις ανακολουθίες, τις προδοσίες της γενιάς μου, ιδίως όταν διατυπώνονται από νέους ανθρώπους που έχουν οξύ και αυστηρό κριτήριο στις εκτιμήσεις τους. Ακόμη και όταν αναφέρονται στην προσωπική μου ενοχή. Ανήκουμε όλοι στον «καιρό» μας· όπως μετέχουμε στα αγαθά του, έτσι υπέχουμε και τις ευθύνες του. Πρέπει όμως να είμαστε δίκαιοι στον επιμερισμό αυτών των ευθυνών. Και εδώ φοβούμαι ότι θα διαφωνήσω μαζί σου. Ας πάρω τα θέματα με τη σειρά».

 

37) (Κείμενο 1): Να εντοπίσετε και να καταγράψετε στο κείμενο του νεαρού επιστολογράφου (§ 2-5) δύο εκφραστικούς τρόπους με τους οποίους επιχειρεί να προσεγγίσει τον αναγνώστη του -εν προκειμένω τον Ε.Π. Παπανούτσο. Σας φαίνονται πειστικές οι επιλογές του (Μονάδες 10);

 

38) Να χρησιμοποιήσετε τις παρακάτω λέξεις από το Κείμενο 2, που είναι γραμμένες με έντονη γραφή, σε φράσεις, που να αναδεικνύουν τη σημασία τους (Μονάδες 5): 

α) ...δεν είχες καμιά διάθεση να παραδεχτείς πνευματικούς ενδοιασμούς...

β) ... έδινες στις διστακτικές μου γνώμες έναν τόνο χαρούμενης εφηβικής αδιαλλαξίας...  

γ) ...Να περιφρονείς ό,τι είναι υποκρισία, κρυψίνοια...

δ) ... Ο κόσμος είναι μεγάλος, η ζωή αστείρευτη...

ε) ...και κερδίζουν όχι μόνο χρήματα, μα και τίτλους περισπούδαστους...

 

39) Να αποδώσετε με ισοδύναμες (νοηματικά) λέξεις ή φράσεις τα γραμμένα με έντονη γραφή σημεία του Κειμένου 2, όπου ο λόγος χρησιμοποιείται μεταφορικά (Μονάδες 10):

α) ... η φυσιογνωμία σου στερεώθηκε...

β) ... Διψούσες για τα λόγια μου...

γ) ... προφταίνεις και τα αρπάζεις εσύ στον αέρα, με τη δροσερή διαίσθηση της γενεάς σου, προτού καταφέρω να τα συλλάβω εγώ....

δ) ...Θα πρέπει να διαμορφώσεις μια ζωή που θα είναι δική σου και όχι εξάρτημα της δικής μου...

ε) ....να μη λυπάσαι να χαρίζεις το περίσσεμα της καρδιάς σου σ' όποιον το χρειάζεται...

στ) ...Να είσαι ειλικρινής και ίσιος σε κάθε δουλειά που θα αναλάβεις...

ζ) ...Η δουλειά σου θα ηχήσει ψεύτικα...

η) ... Δε θα σου είναι αδύνατο, αν ριχτείς με τα μούτρα, να τα καταφέρεις καλύτερα από πολλούς.

 

40) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις του Κειμένου 2 (είναι γραμμένες με έντονη γραφή), λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχουν στο κείμενο (Μονάδες 10): 

α) ...όταν ήσουν ακόμα ένας ντροπαλός, αδέξιος μαθητής...

β) ...Παρατήρησες, άραγε, κι εσύ, ότι η σχέση μας άλλαξε, ανεπαίσθητα, τον τελευταίο καιρό; 

γ)  ...Πάσχιζα να σου δώσω απαντήσεις...

δ) ...τείνεις συχνά να βρεις μια πρόφαση για να την αποφύγεις...

ε) ...αισθάνομαι πως η άποψή μου λογίζεται στραβή...

στ) ...ορισμένες κοινότοπες, ανώδυνες συμβουλές μου...

ζ) ...Πρέπει να κινηθούν οι δημιουργικές σου δυνάμεις...

η) ...Αυτό που είσαι -αυτό που είναι κάθε ακέραιος άνθρωπος...

θ) ... Δεν είναι δα λίγοι αυτοί που σταδιοδρομούν, τριγύρω μας, με τις κατεργαριές...

ι) ...ένας άξιος μαραγκός που κατέχει καλά τη δουλειά του...

 

41) (Κείμενο 2): «Ναι, η ζωή, ο έρωτας, η ευτυχία, η δράση, είναι πράγματα που έχεις να τα δημιουργήσεις, όπως ο άνθρωπος της τέχνης δημιουργεί ένα έργο ζωντανό και ωραίο. Πρέπει να κινηθούν οι δημιουργικές σου δυνάμεις και πρέπει, ακόμα, να τις κατευθύνεις. Αλίμονό σου αν σταθείς παθητικός εμπρός στον κόσμο σου και περιμένεις να σου δοθεί αυτός. Αν δε θέλεις να σε πάρει από κάτω, θα βαλθείς να τον πλάσεις εσύ». Να εντοπίσετε και ν' αναφέρετε δύο (2) εκφραστικούς τρόπους που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στο παραπάνω απόσπασμα, προκειμένου να προεγγίσει τον αναγνώστη του -εν προκειμένω τον γιο του. Σας φαίνονται πειστικές οι επιλογές του (Μονάδες 10);

 

42) Λαμβάνοντας υπόψη τις χωροχρονικές παραμέτρους πώς ερμηνεύετε την αντίδραση του α) νεαρού επιστολογράφου β) του Ε.Π. Παπανούτσου στο Κείμενο 1 (Μονάδες 10); 

 

43) Να εντοπίσετε στοιχεία (κοινωνικά, ιστορικά, πολιτιστικά) που αναφέρονται ρητά ή υποδηλώνονται στο Κείμενο 1. Μας βοηθούν, κατά τη γνώμη σας, να κατανοήσουμε τις απόψεις του νεαρού επιστολογράφου και του Ε.Π. Παπανούτσου (Μονάδες 10);

 

44) Ποιες σκέψεις σας προκάλεσαν τα παράπονα και οι αιτιάσεις του νεαρού επιστολογράφου στο Κείμενο 1; Σας έπεισαν τα αντεπιχειρήματα του Ε.Π. Παπανούτσου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (Μονάδες 10). 

 

45) (Κείμενο 2): Να περιγράψετε τη συναισθηματική πορεία και τη συμπεριφορά του γιου του συγγραφέα από την ηλικία της εφηβείας μέχρι την ηλικία των είκοσι χρόνων του, λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες που δίνει το κείμενο. Σας φαίνονται δικαιολογημένες οι αλλαγές που αναφέρει ο συγγραφέας; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (Μονάδες 10).

 

46) Τα κείμενα 1 και 2 διαλέγονται μεταξύ τους, καθώς αναφέρονται και τα δύο σε κάποιες επιστολές, στην επιστολή ενός σύγχρονου νέου προς το Ε. Π. Παπανούτσο το 1 και στην επιστολή ενός πατέρα προς το νεαρό γιο του το 2. Ποιες ομοιότητες παρατηρείτε ανάμεσα στα δύο κείμενα σε σχέση με τις θέσεις των συντακτών τους; Η απάντησή σας να περιέχεται σε μια παράγραφο 100 - 120 περίπου λέξεων (Μονάδες 15). 

 

ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ): 

 

Επιχειρηματολογικό κείμενο: Επιστολή τυπική

Ρόλος: Μαθητής Λυκείου

Αποδέκτης: Κάποιος πνευματικός άνθρωπος της εποχής μας.

ΘΕΜΑ: Λαμβάνοντας υπόψη την επιστολή του νεαρού προς τον Ε.Π. Παπανούτσο στο Κείμενο 1, να γράψετε κι εσείς μια ανάλογη επιστολή σε κάποιον πνευματικό άνθρωπο της εποχής μας, που θαυμάζετε και εκτιμάτε, στην οποία θα παρουσιάζετε τα προβλήματα της  δικής σας γενιάς, αυτά που, κατά τη γνώμη σας, οφείλονται σε λάθη και παραλείψεις της παλαιότερης γενιάς (350 - 400 λέξεις) (Μονάδες 30).

✼

 

Επιχειρηματολογικό κείμενο: Άρθρο στη σχολική εφημερίδα

Ρόλος: Μαθητής Λυκείου

Αποδέκτης: Ευρύτερο κοινό

ΘΕΜΑ: Με αφορμή την πρόσφατη υγειονομική κρίση εξαιτίας του κορωνοϊού, πολλοί -συνήθως μεγαλύτερης ηλικίας- άνθρωποι κατηγορούν τους νέους για ανεύθυνη συμπεριφορά και τους αποδίδουν συχνά την ευθύνη για την αύξηση των κρουσμάτων, επικαλούμενοι τα χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές που διαχρονικά έχουν οι νέοι. Λαμβάνοντας υπόψη και τα κείμενα αναφοράς, στο άρθρο  σας προσπαθείστε να αντικρούσετε τα επιχειρήματα όλων όσων κατηγορούν τη γενιά σας και να διατυπώσετε την άποψή σας για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν οι μεγαλύτεροι και πιο έμπειροι άνθρωποι τους νέους (350 - 400 λέξεις) (Μονάδες 30).