Ενότητα: Αναπαραστάσεις του διαφορετικού Άλλου
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Οι γονεϊκοί ρόλοι
(1) Μελετώντας κανείς τις σχέσεις των εφήβων και των γονέων μέσα από το πρίσμα της επικράτησης ενός γενικότερου πνεύματος ελευθερίας, αντιλαμβάνεται ότι ο διάλογος αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ομαλής λειτουργίας της οικογένειας. Όταν οι γονείς συζητούν με τους εφήβους για όλα σχεδόν τα θέματα που τους απασχολούν και όταν οι τυχόν διαφοροποιήσεις ή και εντάσεις στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας επιλύονται με τον εποικοδομητικό διάλογο, τότε οι έφηβοι δομούν με μεγαλύτερη ευκολία και με αυτοπεποίθηση την ταυτότητά τους.
(2) Κατ' αρχάς, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διερεύνηση του ρόλου της μητέρας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Η μητέρα αποτελεί για το παιδί, ιδίως στην εφηβική του ηλικία, το κύριο πρόσωπο αναφοράς, τη δεσπόζουσα μορφή με την οποία ο έφηβος αναπτύσσει έντονη αμφίδρομη σχέση, σχέση αλληλεπίδρασης και αλληλοσυμπλήρωσης. Η σχέση του παιδιού με τη μητέρα είναι περισσότερο συνδεδεμένη με τη φυσική και ψυχική υγεία του παιδιού για λόγους μερικώς βιολογικούς, αλλά κυρίως κοινωνικούς, καθώς η μητέρα είναι βασικός φορέας κοινωνικοποίησης.
(3) Αντίθετα, ο ρόλος του πατέρα είναι κοινωνικά περιορισμένος. Ασφαλώς, η διαφορετική, και συνήθως μικρότερη χρονικά, εμπλοκή του πατέρα με το παιδί δεν σημαίνει ότι ο ρόλος του είναι λιγότερο σημαντικός. Ο πατέρας κατέχει σημαντική θέση στην εξελικτική πορεία του παιδιού. Η συνεισφορά του είναι πολύτιμη για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της κοινωνικοποίησης του παιδιού. Επιπλέον, ο ρόλος του πατέρα αναδεικνύεται ιδιαίτερα καθοριστικός κατά την περίοδο της εφηβείας, τόσο για την έφηβη κόρη, στο υποσυνείδητο της οποίας καταγράφεται ως πρότυπο που θα καθορίσει τις μελλοντικές επιλογές ως προς τον σύντροφό της, όσο και για τον γιο, ως ανδρικό πρότυπο προς μίμηση.
(4) Φυσικά, όταν και οι δυο γονείς είναι παρόντες, διαθέτουν σχεδόν ίσο χρόνο να συζητήσουν, να ελέγξουν και να εκθέσουν τις απόψεις τους σε θέματα κυρίως επαγγελματικού προσανατολισμού. Ωστόσο, οι μητέρες είναι πιο πρόθυμες να επεκταθούν και να συζητήσουν με τους εφήβους και πιο προσωπικά τους θέματα, όπως η επιλογή φίλων ή η διασκέδασή τους. Οι έφηβοι, όμως, φαίνεται να δηλώνουν πως η άποψη του πατέρα είναι πιο καθοριστική σε άλλους τομείς, όπως οι θρησκευτικές και πολιτικές πεποιθήσεις. Οι περισσότερες διαφοροποιήσεις αφορούν στην παρατήρηση μιας αυξημένης αυστηρότητας κυρίως του πατέρα προς τις κόρες στον τομέα της διασκέδασης και της επιλογής φίλων.
(5) Βέβαια στις μέρες μας, ο θεσμός της οικογένειας με τη μορφή που τον γνωρίζαμε στο παρελθόν έχει διαφοροποιηθεί. Δυστυχώς, ο χρόνος ενασχόλησης των γονέων με τους εφήβους είναι σαφέστατα μειωμένος σε σχέση με το παρελθόν και συνεχίζει να μειώνεται διαρκώς, λόγω του φόρτου εργασίας των γονέων και του πλήθους των λοιπών ενασχολήσεων. Αλλά και οι ίδιοι οι έφηβοι με τη σειρά τους, εκτός από το εξαντλητικό σχολικό ωράριο, είναι υποχρεωμένοι να ανταποκριθούν και σε ένα πλήθος ρόλων και ασχολιών, γεγονός που ελαττώνει τον ελεύθερο χρόνο για ενδοοικογενειακές διαπροσωπικές σχέσεις.
(6) Ασφαλώς το επίπεδο και η ποιότητα της επικοινωνίας μεταξύ των γονέων επηρεάζουν άμεσα τη συναισθηματική και κοινωνική έκφραση των εφήβων. Η εκτίμηση και ο σεβασμός μεταξύ των γονέων έχουν σημαντικό αντίκτυπο και στον τρόπο έκφρασης της εκτίμησης και του σεβασμού των εφήβων, τόσο προς τους γονείς τους, όσο και προς τους άλλους συγγενείς και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Ειδικότερα, έχει παρατηρηθεί ότι η θετική συμπεριφορά του πατέρα προς τη μητέρα προσφέρει ιδιαίτερη ικανοποίηση στους εφήβους. Επομένως, αναδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος των γονέων στη δόμηση μιας υγιούς και δημιουργικής σχέσης με τον επαναστατημένο και σαστισμένο έφηβο των ημερών μας.
Ε. Μακρή - Μπότσαρη, (2008), Σύγχρονα προβλήματα εφήβων, Αθήνα: ΕΚΠΑ-ΑΣΠΑΙΤΕ (διασκευή)
Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: (http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/1090)
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
(1) Η εφηβεία είναι ο δρόμος που ενώνει την παιδική ηλικία με την ενήλικη ζωή. Πορευόμενος στον δρόμο αυτό ο έφηβος θα αποκτήσει, παρά τις λοξοδρομήσεις και τα αδιέξοδα μια αναγνωρίσιμη μορφή [...] Είναι ταυτόχρονα μια περίοδος έκστασης και άγχους, ευτυχίας και προβλημάτων, εξερεύνησης και ψυχικής πίεσης. Μια περίοδος ρήξης των συνδετικών κρίκων με το παρελθόν και δημιουργίας νέων με το μέλλον. Μια περίοδος πιθανής σύγχυσης για τον ίδιο τον έφηβο, για τους γονείς του, οι οποίοι έχουν την επιμέλεια της ανατροφής του, αλλά και για τους άλλους ενήλικες που είναι επιφορτισμένοι με το έργο της ανάπτυξης και της ψυχοκοινωνικής του προσαρμογής [...]
(2) Μελετώντας τις σχέσεις των εφήβων και των γονέων μέσα από το πρίσμα της δημοκρατικοποίησης της οικογένειας και της επικράτησης ενός γενικότερου πνεύματος ελευθερίας αναδεικνύεται ότι ο διάλογος αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ομαλής λειτουργίας της οικογένειας. Οι γονείς, όταν συζητούν με τους εφήβους για όλα τα θέματα που τους απασχολούν και όταν οι τυχόν ενστάσεις στις σχέσεις μεταξύ τους επιλύονται με τον εποικοδομητικό διάλογο, οι έφηβοι δομούν με μεγαλύτερη ευκολία και αυτοπεποίθηση την ταυτότητά τους. [...]
(3) Η ανάγκη του εφήβου για αυτοπροσδιορισμό και αυτονόμηση οδηγούν σε συγκρούσεις με το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον. Η ορθή ή όχι διαχείριση αυτών των συγκρούσεων, ο επανακαθορισμός και η επαναδιαπραγμάτευση των σχέσεων γονέων - εφήβου από το γονεϊκό του περιβάλλον μπορούν να έχουν αντίστοιχα θετικά ή όχι αποτελέσματα στη διαμόρφωση ταυτότητας του εφήβου, καθώς και στην αυτοεκτίμησή του. Το πέρασμα του εφήβου από την κλειστή εξάρτηση της οικογένειας στην αυτονομία, χαρακτηρίζεται από την μείωση της συμμετοχής του στην οικογενειακή ζωή.
(4) Τα προβλήματα συμπεριφοράς κατά την εφηβεία διακρίνονται σε εξωτερικευμένα και εσωτερικευμένα. Εξωτερικευμένα είναι τα προβλήματα στα οποία η συμπεριφορά είναι έκδηλη και έχει περισσότερες άμεσες αρνητικές επιπτώσεις για το άτομο και την κοινωνία. Τέτοιας μορφής προβλήματα είναι η χρήση ουσιών, οι διαταραχές διαγωγής, η σχολική αποτυχία και η παραβατικότητα. Στα εσωτερικευμένα προβλήματα, χαρακτηριστικό παράδειγμα των οποίων είναι οι συναισθηματικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, η συμπεριφορά μπορεί να συγκαλύπτεται και να μη γίνεται εύκολα αντιληπτή. [...]
(5) Αν τα παιδιά βιώσουν την απόρριψη, την παραμέληση και την εχθρότητα από τους γονείς τους, είναι πολύ πιθανόν να εκδηλώσουν ένα μεγάλο αριθμό προβλημάτων σε διάφορους λειτουργικούς τομείς της προσωπικότητάς τους, όπως μαθησιακές δυσκολίες, νευρωσικές διαταραχές, γνωστικά προβλήματα, ψυχοσωματικά προβλήματα και διαταραχές της προσωπικότητας. Αντίθετα, η απόκτηση αυτονομίας μέσα σε ένα περιβάλλον θετικών σχέσεων με τους γονείς οδηγεί σε καλύτερη προσαρμογή του νεαρού ατόμου κατά την προοδευτική απομάκρυνσή του από την επίδραση των ενηλίκων, αυξημένη αυτοπεποίθηση, ενισχυμένη αντίσταση στην πίεση από τους συνομήλικους και υψηλότερη αυτοεκτίμηση. [...]
Ε. Μακρή - Μπότσαρη, (2008), Σύγχρονα προβλήματα εφήβων, Αθήνα: ΕΚΠΑ-ΑΣΠΑΙΤΕ (διασκευή)
Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: (http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/1090)
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α':
1) Να συνοψίσετε σε μια παράγραφο 60 - 80 λέξεων τις απόψεις της συγγραφέως (Κείμενο 1) σε σχέση με το θέμα των ρόλων της μητέρας και του πατέρα για τους εφήβους (§ 2-4). (Μονάδες 15)
2) Να αποδώσετε περιληπτικά σε μια παράγραφο 60 - 80 λέξεων τις απόψεις της συγγραφέως (Κείμενο 2) για τα προβλήματα που απασχολούν τους νέους κατά τη διάρκεια της εφηβείας (§ 3-5). (Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Β':
1) Ποιες από τις παρακάτω φράσεις αποδίδουν ορθά τις απόψεις της συγγραφέως (Κείμενο 1); Να σημειώσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τα σχετικά αποσπάσματα από το κείμενο. (Μονάδες 15)
α) Η ύπαρξη του διαλόγου σε μια οικογένεια αποδεικνύει την ομαλή λειτουργία της.
β) Κατά τη διάρκεια της εφηβείας η σχέση των παιδιών με τη μητέρα είναι κατά κύριο λόγο συγκρουσιακή και υπάρχουν δυσκολίες στην επικοινωνία.
γ) Ο πιο βασικός φορέας για την κοινωνικοποίηση των παιδιών είναι ο πατέρας.
δ) Η μητέρα είναι αυτή που συζητά περισσότερο με τα παιδιά θέματα που αφορούν τους φίλους ή τις σχέσεις τους.
ε) Το είδος των σχέσεων που έχουν μεταξύ τους οι γονείς δεν επηρεάζει καθόλου τους εφήβους ως προς τη διαμόρφωση των δικών τους κοινωνικών σχέσεων.
2) Για ποιο λόγο, σύμφωνα με το Κείμενο 1, δεν υπάρχει στις μέρες μας ικανοποιητική επικοινωνία μεταξύ των παιδιών και των γονέων; (Μονάδες 10)
3) Ποιος είναι ο ρόλος των γονεϊκών προτύπων, σύμφωνα με το Κείμενο 1, στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των εφήβων; (Μονάδες 10)
4) Να εντοπίσετε στο Κείμενο 1: α) Το θέμα που απασχολεί τη συγγραφέα, β) τα επιχειρήματα της και γ) το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει. (Μονάδες 15)
5) Nα ελέγξετε την ορθότητα ή το λάθος των παρακάτω ισχυρισμών σύμφωνα με το Κείμενο 2, σημειώνοντας ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ. Να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας παραπέμποντας στο κείμενο. (Μονάδες 10)
α) Κατά τη διάρκεια της εφηβείας συχνά οι νέοι νιώθουν μπερδεμένοι κι έχουν σύγχυση για πολλά θέματα είτε σε ατομικό είτε σε κοινωνικό επίπεδο.
β) Οι συγκρούσεις μεταξύ γονέων και εφήβων οφείλονται αποκλειστικά στην αδυναμία των γονέων να καταλάβουν τα παιδιά τους.
γ) Οι διαταραχές της αγωγής ανήκουν στα εξωτερικευμένα προβλήματα των εφήβων.
δ) Ένα μεγάλο πρόβλημα με τα εσωτερικευμένα προβλήματα των εφήβων είναι ότι δε γίνονται εύκολα και άμεσα αντιληπτά.
ε) Η έλλειψη επικοινωνίας με τους γονείς δεν επηρεάζει σημαντικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του εφήβου.
6) Τι είδους προβλήματα συμπεριφοράς αντιμετωπίζουν τα παιδιά κατά την περίοδο της εφηβείας, σύμφωνα με τη συγγραφέα του Κειμένου 2; (Μονάδες 10)
7) Σε τι είδους οικογενειακό περιβάλλον, σύμφωνα με τη συγγραφέα του Κειμένου 2, είναι αναγκαίο να ζουν οι έφηβοι προκειμένου να δομήσουν σωστά την προσωπικότητά τους και ν' αντιμετωπίσουν τα όποια προβλήματά τους; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο. (Μονάδες 15)
8) Το Κείμενο 2 είναι επιστημονικό. Να αναφέρετε δύο (2) χαρακτηριστικά στοιχεία που τεκμηριώνουν τον παραπάνω ισχυρισμό και να τα σχολιάσετε σε μια παράγραφο 60 - 80 λέξεων. (Μονάδες 10)
9) Να σχολιάσετε την άποψη από το Κείμενο 1 «...το επίπεδο και η ποιότητα της επικοινωνίας μεταξύ των γονέων επηρεάζουν
άμεσα τη συναισθηματική και κοινωνική έκφραση των εφήβων...» σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων. (Μονάδες 10)
10) Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο του Κειμένου 2 και την περίσταση για την οποία γράφτηκε, να προσπαθήσετε να διακρίνετε τους στόχους που επιδιώκει η συγγραφέας και να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητα του κειμένου. (Μονάδες 15)
11) Στην τέταρτη (4η) και την πέμπτη (5η) παράγραφο του Κειμένου 2 η συγγραφέας χρησιμοποιεί αρκετά παραδείγματα. Να εξηγήσετε ποιος είναι ο ρόλος τους στην προσπάθεια της συγγραφέως να πείσει τους δέκτες της, λαμβάνοντας υπόψη σας τη θεωρία για τους τρόπους και τα μέσα πειθούς. (Μονάδες 10)
12) (Κείμενο 2): «Το
πέρασμα του εφήβου από την κλειστή εξάρτηση της οικογένειας στην
αυτονομία, χαρακτηρίζεται από την μείωση της συμμετοχής του στην
οικογενειακή ζωή». Να σχολιάσετε την παραπάνω άποψη σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων. (Μονάδες 10)
13) Ποιο είναι το κύριο θέμα που θίγεται στο Κείμενο 2; Αφού το εντοπίσετε, να δώσετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο. (Μονάδες 10)
14) Σε ποιο αναγνωστικό κοινό απευθύνεται, κατά τη γνώμη σας, το Κείμενο 2 και ποιος είναι ο σκοπός του; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 10)
15) Nα εντοπίσετε τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται (συνοχή, συνεκτικότητα) η δεύτερη με την τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1. Σε τι εξυπηρετεί αυτή η επιλογή της συγγραφέως; (Μονάδες 10)
16) Με ποιον τρόπο επιτυγχάνεται η συνοχή στην έκτη (6) παράγραφο του Κειμένου 1; (Μονάδες 10)
17) «Ο διάλογος αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ομαλής λειτουργίας της οικογένειας». Αξιοποιώντας την παραπάνω περίοδο του Κειμένου 2 ως θεματική, να την αναπτύξετε σε παράγραφο 80 - 100 λέξεων με τον τρόπο της σύγκρισης και αντίθεσης. Στην παράγραφό σας να αξιοποιήσετε και στοιχεία από το κείμενο. (Μονάδες 10)
18) Να εντοπίσετε τους τρόπους ανάπτυξης της τέταρτης (4ης) παραγράφου του Κειμένου 2. Γιατί νομίζετε ότι η συγγραφέας επέλεξε τους συγκεκριμένους τρόπους; (Μονάδες 10)
19) Ποιο είναι το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στο Κείμενο 1; Να ερμηνεύσετε την επιλογή της συγγραφέως λαμβάνοντας υπόψη τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το συγκεκριμένο κείμενο. (Μονάδες 10)
20) Να
σχολιάσετε την επιλογή του γ' ενικού και πληθυντικού προσώπου σ' όλη
σχεδόν την έκταση του Κειμένου 2 από τη συγγραφέα του; Σε τι αποσκοπεί,
κατά τη γνώμη σας, αυτή της η επιλογή; (Μονάδες 10)
21) Να χρησιμοποιήσετε τα παρακάτω επίθετα του Κειμένου 1 σε φράσεις, εντάσσοντάς τα στο κατάλληλο γλωσσικό πλαίσιο: εποικοδομητικό, δεσπόζουσα, αμφίδρομη, ενδοοικογενειακές, δημιουργικής. (Μονάδες 5)
22) Να ξαναγράψετε το παρακάτω απόσπασμα του Κειμένου 1, αντικαθιστώντας τις γραμμένες μ' έντονη γραφή λέξεις με άλλες, χωρίς ν' αλλάξει το νόημα: (Μονάδες 5)
«Αλλά
και οι ίδιοι οι έφηβοι με τη σειρά τους, εκτός από το εξαντλητικό
σχολικό ωράριο, είναι υποχρεωμένοι να ανταποκριθούν και σε ένα πλήθος
ρόλων και ασχολιών, γεγονός που ελαττώνει τον ελεύθερο χρόνο για
ενδοοικογενειακές διαπροσωπικές σχέσεις.»
23) Στο Κείμενο 2 συναντούμε ειδικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται στο χώρο των επιστημών της ψυχολογίας και της παιδαγωγικής. α) Να καταγράψετε πέντε (5) απ' αυτούς τους ειδικούς όρους (λέξεις ή φράσεις). β) Να σχηματίσετε μια πρόταση με καθέναν από τους όρους αυτούς. (Μονάδες 5)
24) (Κείμενο 2): «Η ανάγκη του εφήβου για αυτοπροσδιορισμό και αυτονόμηση οδηγούν σε συγκρούσεις με το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον.» α) Να γράψετε τέσσερις (4) άλλες σύνθετες λέξεις, χρησιμοποώντας ως α' συνθετικό το α' συνθετικό των γραμμένων μ' έντονη γραφή λέξεων. β) Ποιο από τα παρακάτω επίπεδα λόγου εξυπηρετούν οι γραμμένες μ' έντονη γραφή λέξεις της περιόδου (λαϊκό, επιστημονικό, οικείο, λογοτεχνικό); γ) Να επιλέξετε ένα απ' αυτά και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας. (Μονάδες 10 > 4+2+4)
25) Στην πρώτη (1η) παράγραφο του Κειμένου 2 η συγγραφέας, σε αντίθεση με το υπόλοιπο κείμενο, χρησιμοποιεί αρκετά την ποιητική λειτουργία της γλώσσας. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, το κάνει αυτό; (Μονάδες 5)
26) Τα Κείμενα 1 και 2 είναι αποσπάσματα του ίδιου ευρύτερου κειμένου και έχουν την ίδια συγγραφέα. Να τα συγκρίνετε ως προς τις θέσεις που διατυπώνονται σ' αυτά για το ρόλο της οικογένειας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των εφήβων. (Μονάδες 10)
ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ):
Επιχειρηματολογικό κείμενο: Ομίλια σε ημερίδα που διοργανώνει το Κέντρο Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης των Εφήβων του Δήμου σας με θέμα «Εφηβεία και Οικογένεια».
Ρόλος: Μαθητής Λυκείου, Εκπρόσωπος Προγράμματος Αγωγής Υγείας με σχετικό θέμα που εκπονεί το σχολείο σας.
Αποδέκτης: Μέλη της σχολικής κοινότητας, γονείς, ευρύτερο κοινό.
ΘΕΜΑ: Λαμβάνοντας υπόψη τα Κείμενα 1 και 2, να παρουσιάσετε στην ομιλία σας τις συμπεριφορές εκείνες των γονέων που εμποδίζουν εσάς, τους νέους, να διαμορφώσετε την ταυτότητά σας και να προτείνετε τρόπους, με τους οποίους οι γονείς θα μπορέσουν να επιτύχουν καλύτερα την κοινωνική σας προσαρμογή και ν' αντιμετωπίσουν τυχόν προβλήματα ψυχικής υγείας (350 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)
❄
Επιχειρηματολογικό κείμενο: Άρθρο στο σχολικό περιοδικό, αποτίμηση έρευνας που διεξήγαγε ερευνητική ομάδα μαθητών στα πλαίσια Προγράμματος Αγωγής Υγείας.
Ρόλος: Μαθητής Λυκείου, μέλος της σχολικής ερευνητικής ομάδας στα πλαίσια Προγράμματος Αγωγής Υγείας.
ΘΕΜΑ: Λαμβάνοντας υπόψη και τα Κείμενα 1 και 2, να εκθέσετε στο άρθρο σας όλους εκείνους τους λόγους που δυσχεραίνουν την επικοινωνία των εφήβων με τους γονείς και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να βελτιωθεί αυτή η επικοινωνία (350 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)
