Παρασκευή 15 Οκτωβρίου 2021

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - ΝΕΟΤΗΤΑ - ΦΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ - ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

 Ενότητα: Εφηβεία - Νεότητα
 
Κείμενο
 
[Επιστροφή στο σχολείο]
(Απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Donna Tartt «Η Καρδερίνα»
 
   Ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος «Η Καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ, ο Θίο Ντέκερ, στα δεκατρία του επιζεί ως εκ θαύματος από ένα τραγικό συμβάν που του ρημάζει τη ζωή. Χάνει τη μητέρα του και, μένοντας μόνος κι απροστάτευτος στη Νέα Υόρκη, τελικά βρίσκει καταφύγιο στην οικογένεια ενός πλούσιου φίλου. Στο απόσπασμα που ακολουθεί παρακολουθούμε την πρώτη μέρα της επιστροφής του στο σχολείο ύστερα από το τραγικό γεγονός του θανάτου της μητέρας του και τον τρόπο με τον οποίο τον υποδέχονται οι συμμαθητές και ο καλύτερός του φίλος.
 
   [...] Ήξερα ότι θα ήταν φρικτά, και ήταν, από την πρώτη στιγμή που πάτησα το πόδι μου στον κατάφωτο προθάλαμο και εισέπνευσα την οικεία μυρωδιά του σχολείου: απολυμαντικό με άρωμα λεμόνι και κάτι που θύμιζε ιδρωμένες κάλτσες. Χειρόγραφες ταμπέλες στο διάδρομο: δελτία δήλωσης συμμετοχής σε μαθήματα τένις και μαγειρικής, ημερομηνίες οντισιόν για την παράσταση «Ένα παράξενο ζευγάρι» του Νιλ Σάιμον, ανακοινώσεις για μια εκπαιδευτική εκδρομή στο νησί Έλις και για τη διάθεση των τελευταίων εισιτηρίων για τη συναυλία Swing into Spring -δυσκολευόμουν να πιστέψω ότι ο κόσμος είχε καταρρεύσει και, παρ' όλα αυτά, αυτές οι γελοίες δραστηριότητες συνεχίζονταν κανονικά.
   Το πιο παράξενο ήταν την τελευταία φορά που είχα βρεθεί σ' αυτό το κτίριο εκείνη ζούσε. Το μυαλό μου ήταν κολλημένο σε αυτή τη σκέψη, που επέμενε να αναδύεται με κάθε καινούρια αφορμή [...]. Μου φαινόταν αδιανόητο να μην μπορώ να ακολουθήσω αυτές τις στιγμές για να επιστρέψω σε έναν κόσμο όπου εκείνη δεν ήταν νεκρή.
   «Λυπάμαι». Το έλεγαν άνθρωποι που ήξερα και άνθρωποι που δε μου είχαν μιλήσει ποτέ πριν. Άλλοι, πάλι, ενώ γελούσαν και φλυαρούσαν στους διαδρόμους, βουβαίνονταν ξαφνικά όταν περνούσα δίπλα τους, ρίχνοντας λυπημένες ή ερωτηματικές ματιές προς το μέρος μου. Και υπήρχαν κι εκείνοι που με αγνοούσαν τελείως, όπως αγνοεί μια αγέλη παιχνιδιάρικων σκυλιών κάποιο άρρωστο ή τραυματισμένο ανάμεσά τους: αποφεύγοντας ακόμα και να με κοιτάξουν, σαχλαμαρίζοντας ή χοροπηδώντας γύρω μου στους διαδρόμους λες και ήμουν αόρατος.
   Ειδικά ο Τομ Κέιμπλ με απέφευγε τόσο επιμελώς όσο αν ήμουν κάποιο κορίτσι που είχε παρατήσει. Δε φάνηκε καθόλου στο μεσημεριανό. Στα Ισπανικά (όπου κατέφτασε με νωθρό βήμα πολλή ώρα μετά την έναρξη του μαθήματος, χάνοντας τη γεμάτη αμηχανία σκηνή όπου άπαντες στριμώχτηκαν γύρω από το θρανίο μου για να μου εκφράσουν τα συλλυπητήριά τους) δεν κάθισε δίπλα μου, όπως συνήθιζε, αλλά σε ένα από τα μπροστινά θρανία, χυμένος στην καρέκλα του, με τα πόδια του τεντωμένα στον πλαϊνό διάδρομο [...].
   Πριν φύγουμε από την τάξη στο τέλος του μαθήματος, φρόντισα να πάω εγώ να τον χαιρετήσω ενώ μάζευε τα βιβλία του.
   «Α, γεια, πώς πάει;» έκανε -απόμακρος, γέρνοντας πίσω και ανασηκώνοντας το φρύδι με ύφος εξυπνάκια. «Τα 'μαθα».
   «Ναι». Έτσι φερόμασταν πάντα, προσπαθώντας να δείχνουμε άνετοι μπροστά στους άλλους, σαν να μην τρέχει τίποτα.
   «Μεγάλη γκαντεμιά. Σπάσιμο».
   «Ευχαριστώ». 
   «Έπρεπε να το παίξεις άρρωστος. Στα 'λεγα εγώ! [...] Ε, ναι, τέλος πάντων», πρόσθεσε μισοανασηκώνοντας τους ώμους [...], κοιτάζοντας πάνω, κοιτάζοντας κάτω, κοιτάζοντας γύρω, με μια έκφραση τύπου Ποιος; Εγώ; σαν να είχε πετάξει χιονόμπαλα με πέτρα μέσα. «Ναι, που λες», συνέχισε με έναν αδιάφορο, πάμε-παρακάτω τόνο. «Τι παίζει με το μασκάρεμα;»
   «Ορίστε;»
   «Λοιπόν» -μικρό βήμα πίσω για να επιτρέψει στο βλέμμα του να ανεβοκατέβει μερικές φορές όλο ειρωνεία στο καρό καμηλό παλτό που φορούσα- «σίγουρη πρώτη θέση στο διαγωνισμό “Βρείτε το σωσία του Πλατ Μπάρμπορ”».
   Και τότε, παρά τη θέλησή μου (ήταν αληθινό σοκ για μένα), έπειτα από μέρες απόλυτης φρίκης και μουδιάσματος, ξέσπασα σε γέλια -ένας εκρηκτικός σπασμός σαν να έπασχα από σύνδρομο Τουρέτ. 
   «Έξοχη κίνηση, Κέιμπλ», απάντησα μιμούμενος την ανυπόφορη συρτή φωνή του Πλατ. Ήμασταν και οι δύο καλοί μίμοι, συχνά κάναμε ολόκληρες συζητήσεις μεταξύ μας μιμούμενοι φωνές άλλων: ηλίθιων εκφωνητών ειδήσεων, γκρινιάρικων κοριτσιών, ανόητων καθηγητών με ταλέντο στο «γλείψιμο». «Αύριο θα έρθω ντυμένος εσύ».
   Αλλά ο Τομ δεν απάντησε στο ίδιο στιλ, ούτε συνέχισε το αστείο. Είχε χάσει το ενδιαφέρον του.
   «Ε... μάλλον όχι», είπε, ανασηκώνοντας βαριεστημένα τον ώμο του και χαμογελώντας ανόρεχτα. «Τα λέμε».
   «Ναι, τα λέμε».
   Είχα τσατιστεί -τι σκάλωμα είχε φάει τώρα; Ωστόσο ήταν μέρος της μαύρης κωμωδίας που συνηθίζαμε να παίζουμε, προς αποκλειστικά δική μας διασκέδαση, το να βρίζουμε και να προσβάλλουμε ο ένας τον άλλον. Και ήμουν σχεδόν σίγουρος ότι θα ερχόταν να με βρει μετά το μάθημα της Γλώσσας ή θα με προλάβαινε στο δρόμο μετά το σχόλασμα, πλησιάζοντάς με αιφνιδιαστικά από πίσω και κοπανώντας μου το βιβλίο της Άλγεβρας στο κεφάλι. Αλλά δεν το έκανε. Το επόμενο πρωί ούτε καν με κοίταξε όταν του είπα γεια, και η παγερή έκφρασή του όταν πέρασε από δίπλα μου ανοίγοντας δρόμο με τον ώμο του με άφησε στήλη άλατος. Η Λίντι Μάισελ και η Μάντι Κουέιφ στράφηκαν η μια προς την άλλη μπροστά στα ανοιχτά ντουλάπια και αντάλλαξαν ματιές γεμάτες νόημα, χασκογελώντας σοκαρισμένες, σαν να έλεγαν: Θεούλη μου! Δίπλα μου, ο συνεργάτης μου στο εργαστήριο Σαμ Γουαϊνγκάρτεν κούνησε το κεφάλι του αποδοκιμαστικά.   
   «Τι μαλάκας!» είπε μεγαλόφωνα, τόσο μεγαλόφωνα, ώστε στράφηκαν όλα τα κεφάλια στο διάδρομο. «Είσαι μεγάλος μαλάκας, Κέιμπλ, το ξέρεις;»
   Αλλά δε μ' ένοιαξε -ή τουλάχιστον δεν πληγώθηκα, ούτε στενοχωρήθηκα. Απλώς έγινα έξαλλος. Η φιλία μου με τον Τομ είχε ανέκαθεν μια άγρια, βίαιη διάσταση, κάτι τρελό και πυρετώδες και κάπως επικίνδυνο, και, παρότι η παλιά καλή υψηλή τάση ήταν ακόμα εκεί, η φορά του ρεύματος είχε αντιστραφεί, με την τάση να βομβίζει προς την αντίθετη κατεύθυνση, έτσι που τώρα, αντί να σαχλαμαρίζω μαζί του στην αίθουσα μελέτης, να θέλω να του χώσω τα μούτρα στη λεκάνη της τουαλέτας, να του εξαρθρώσω τον ώμο, να κοπανήσω τη μούρη του στο πεζοδρόμιο μέχρι να ματώσει, να τον βάλω να φάει σκατά σκύλου και σκουπίδια από το δρόμο. Όσο περισσότερο το σκεφτόμουν, τόσο φούντωνε μέσα μου η οργή, κάνοντάς με να κόβω βόλτες  μέσα στο μπάνιο παραμιλώντας. Αν ο Κέιμπλ δε με είχε καρφώσει στον κύριο Μπίμαν («Τώρα πλέον το ξέρω, Θίο, ότι δεν ήταν δικά σου εκείνα τα τσιγάρα»)... αν ο Κέιμπλ δεν είχε γίνει η αιτία  να φάω αποβολή... αν η μαμά μου δεν είχε πάρει άδεια από τη δουλειά της εκείνη τη μέρα... αν δεν βρισκόμασταν στο μουσείο ακριβώς τη λάθος στιγμή... Ακόμα και ο κύριος Μπίμαν είχε απολογηθεί γι' αυτό, κατά κάποιον τρόπο. Εντάξει, υπήρχε θέμα με τους βαθμούς μου (και πολλά άλλα που ο κύριος Μπίμαν δεν ήξερε), αλλά το καταλυτικό γεγονός, το επεισόδιο που είχε γίνει αφορμή να κληθώ σε απολογία με τον κηδεμόνα μου, το μοιραίο σκηνικό με το τσιγάρο στο προαύλιο -ποιος ευθυνόταν γι' αυτό; Ο Κέιμπλ. Δεν είναι ότι ήθελα να μου ζητήσει συγνώμη. Μάλιστα, ούτε καν είχα σκοπό να του κάνω κουβέντα γι' αυτό ποτέ. Μόνο που... τώρα είχα γίνει ξαφνικά παρίας; Ανεπιθύμητο πρόσωπο; Δηλαδή, θα έκανε ότι δε με έβλεπε στο εξής; Ήμουν πιο μικρόσωμος από εκείνον, αλλά όχι πολύ, κι όποτε πετούσε εξυπνάδες στην τάξη -κάτι που δεν μπορούσε να εμποδίσει τον εαυτό του να κάνει- ή με προσπερνούσε στο διάδρομο τρέχοντας με τους καινούριους του κολλητούς, τον Μπίλι Γουάγκνερ και τον Θαντ Ράντολφ (όπως τρέχαμε μαζί κάποτε, πάντα στην τσίτα, ρέποντας προς τον κίνδυνο και την παραφροσύνη), το μόνο που μπορούσα να σκεφτώ ήταν πόσο λαχταρούσα να τον τσακίσω στο ξύλο, με τα κορίτσια να τον περιγελούν καθώς θα οπισθοχωρούσε τρομαγμένος, κλαψουρίζοντας για έλεος: Ωωω, Τομ! Μπου χου χου! Κλάματα είναι αυτά που ακούω; (Βάζοντας τα δυνατά μου να προκαλέσω καβγά, άφησα δήθεν άθελά μου να σκάσει στα μούτρα του η παλινδρομική πόρτα της τουαλέτας, στέλνοντάς τον πάνω στον αυτόματο πωλητή αναψυκτικών, με αποτέλεσμα να πέσουν στο πάτωμα οι περιχυμένες με λιωμένο τυρί τηγανιτές πατάτες του, αλλά, αντί να μου την πέσει, όπως ευχόμουν, μου χαμογέλασε ανόητα και έφυγε χωρίς να πει κουβέντα).
   Δε με απέφευγαν όλοι, φυσικά. Πολλοί συμμαθητές μου μού άφηναν σημειώματα και δωράκια στο ντουλάπι μου (ανάμεσά τους και η Ιζαμπέλα Κούσινγκ και η Μαρτίνα Λίχτμπλαου, τα πιο δημοφιλή κορίτσια της τάξης μου), ενώ ο παλιός μου εχθρός από την πέμπτη δημοτικού, ο Γουίν Τεμπλ, με αιφνιδίασε πλησιάζοντάς με ξαφνικά για να με κλείσει στην τεράστια αγκαλιά του. Αλλά οι περισσότεροι αντιδρούσαν στην παρουσία μου με μια επιφυλακτική, κάπως έντρομη ευγένεια. Δεν ήταν ότι τριγύριζα σφουγγίζοντας τα δάκρυά μου ή ότι φερόμουν παράξενα, κι όμως εκείνοι έκοβαν μαχαίρι τις κουβέντες τους αν καθόμουν μαζί τους στο μεσημεριανό γεύμα. [...]    

Ντόνα Ταρτ
Η Καρδερίνα
(Μετφ. Χριστιάννα Ελ. Σακελλαροπούλου)
Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, Αθήνα 2014 


...............
Βιογραφικό σημείωμα: 
 
ΝΤΟΝΑ ΤΑΡΤ (DONΝA TARTT) (1963 -)

   Η Ντόνα Ταρτ (Donna Tartt:  23 Δεκεμβρίου 1963) είναι Αμερικανίδα συγγραφέας. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα: Η μυστική ιστορία (1992), Ο μικρός φίλος (2002) και Η Καρδερίνα (2013). Κέρδισε το WH Smith Literary Award για το βιβλίο Ο μικρός φίλος το 2003 και το Πούλιτζερ Φαντασίας για το βιβλίο Η Καρδερίνα το 2014. Συμπεριλήφθηκε στη λίστα του περιοδικού Time με τους "100 Ανθρώπους με την μεγαλύτερη επιρροή" το 2014. 
 
Πηγή: Wikipedia
 

 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 
 ΘΕΜΑ Γ' (Μονάδες 15):

1) Πώς βιώνει ο νεαρός ήρωας - αφηγητής την απώλεια της μητέρας του και πώς αντιδρά απέναντι στις εκδηλώσεις -θετικές και αρνητικές- των συμμαθητών και των φίλων του; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, λαμβάνοντας υπόψη και τους αντίστοιχους κειμενικούς δείκτες (150 - 200 λέξεις).
 
2) Για ποιους λόγους ο νεαρός ήρωας - αφηγητής θεωρεί δύσκολη την επιστροφή στο σχολικό περιβάλλον ύστερα από το θάνατο της μητέρας του; Τι περιμένει από τον περίγυρο των φίλων και των συμμαθητών του; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (150 - 200 λέξεις).
 
3) Λαμβάνοντας υπόψη και τα λεγόμενα του ίδιου του αφηγητή, ποια συναισθήματα βιώνει με την επιστροφή του στο σχολείο, ειδικά από τον τρόπο που τον αντιμετωπίζουν οι φίλοι και συμμαθητές του (150 - 200 λέξεις); 
 
4) Ποιο, κατά τη γνώμη σας, είναι το κεντρικό θέμα που θίγει το απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Ντόννα Ταρτ; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με αναφορές σε σχετικά χωρία του κειμένου (150 - 200 λέξεις).
 
5) Ποιο είναι το κύριο θέμα που θίγει η συγγραφέας στο κείμενο; Πώς αναδεικνύεται από την παρουσίαση του νεαρού ήρωα και της κατάστασής του; Πιστεύετε πως η συμπεριφορά του, σε σχέση με τα όσα προσδοκά από τους φίλους και τους συμμαθητές του, είναι δικαιολογημένη (150 - 200 λέξεις);
 
6) Πώς κρίνετε τις αντιδράσεις και τη συμπεριφορά του Τομ Κέιμπλ απέναντι στον Θίο; Σάς φαίνεται δικαιολογημένη ή όχι; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (150 - 200 λέξεις).
 
7) Είναι δικαιολογημένα ή όχι τα συναισθήματα απογοήτευσης και θυμού που νιώθει ο Θίο για τη συμπεριφορά του Τομ Κέιμπλ; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, λαμβάνοντας υπόψη και το ρόλο που παίζει η φιλία και οι σχέσεις με τους συνομηλίκους κατά τη διάρκεια της εφηβείας (150 - 200 λέξεις).
 
8) Ποια στοιχεία που χαρακτηρίζουν την «εφηβική φιλία» διακρίνετε στη σχέση του Θίο και του Τομ; Αφού τα επισημάνετε, να σχολιάσετε τη συμπεριφορά του Τομ και τα συναισθήματα του Θίο για τον Τομ εξαιτίας αυτής της συμπεριφοράς. Σας έχει συμβεί κάτι ανάλογο με δικές σας παρέες; Πώς αντιδράσατε σ' αυτή την περίπτωση (150 - 200 λέξεις);
 

Κυριακή 3 Οκτωβρίου 2021

Ν. ΓΛΩΣΣΑ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ - ΝΕΟΙ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΟΥΣ

Ενότητα: Σχέσεις αλληλεπίδρασης 
 
Κείμενο 1
 
Η κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών μέσω της φιλίας - Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου 
 
   (1) Η πρώτη επίσημη ψυχολογική θεωρία που αναγράφεται έμμεσα στην παιδική φιλία είναι του Piaget (1965), όπου περιγράφεται πως οι από τη φύση τους ισότιμες κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους και όχι η άκριτη αποδοχή των κανόνων της γονεϊκής αυθεντίας προάγουν την ανάπτυξη της αυτόνομης ηθικότητας του παιδιού. Διατυπώθηκε ακόμη η άποψη ότι οι στενοί φίλοι βοηθούν τους εφήβους να αντιμετωπίσουν τις αφυπνιζόμενες παρορμήσεις τους και να διοχετεύσουν θετικά την ενέργειά τους μέσα στο πλαίσιο των συζητήσεων και των αμοιβαίων συμβουλών. Η φιλία αποτελεί μια μορφή σχέσης που εμφανίζεται σε όλες τις κοινωνίες  και εκδηλώνεται με μια ποικιλία τρόπων ανάλογα με το πολιτισμικό σύστημα. Ορίζεται κυρίως ως δυαδική σχέση, εθελοντική και αμοιβαία ρυθμιζόμενη και από τα δύο μέλη της, η οποία σκοπεύει στην ικανοποίηση συγκεκριμένων κοινωνικών αναγκών, όπως είναι η συντροφικότητα, η οικειότητα και η στοργή. 
   (2) Τα παραπάνω δημιουργούν ρομαντική αντίληψη για τη φιλία, η οποία όμως απέχει από την πραγματικότητα. Ο Sullivan είχε τονίσει ότι οι φιλίες των παιδιών μπορούν να είναι εξίσου πολύ ανταγωνιστικές και να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους. Οι φιλίες εμπεριέχουν και αρνητικές διαστάσεις, όπως είναι οι συγκρούσεις.
   (3) [...] Ένα αγωνιώδες ερώτημα των γονέων είναι κατά πόσο  μπορούν να επηρεάσουν την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους. Συχνά οι γονείς, κυρίως των εφήβων, παραπονιούνται ότι αυτοί επηρεάζονται κυρίως από τους φίλους τους, στους οποίους καταφεύγουν για την ανεύρεση συντροφικότητας και συμβουλών, ενώ είναι εντελώς απομακρυσμένοι από τη γονεϊκή επιρροή. Αποποιούνται έτσι έμμεσα οι γονείς τη δική τους ευθύνη για οποιοδήποτε παραστράτημα των παιδιών τους («Φταίνε οι κακές παρέες»).
   (4) Σήμερα η ψυχολογία επισημαίνει ότι ο ενδιάμεσος κρίκος της σχέσης του παιδιού με τους συνομηλίκους είναι η σχέση του με τους γονείς. Σύμφωνα με την ψυχολογική θεωρία της προσκόλλησης, η σχέση με τους γονείς από τη βρεφική ακόμη ηλικία και εφεξής παρέχει το αρχικό πλαίσιο μέσα στο οποίο τα παιδιά μαθαίνουν για τους εαυτούς τους, τους άλλους και τον κόσμο. Μέσα σ' αυτή αποκτούν κάποια γενικευμένα σενάρια, ένα συμπύκνωμα εμπειριών και προσδοκιών για τις σχέσεις που εφαρμόζονται και στις επόμενες σχέσεις. Τα παιδιά που βίωσαν μια ασφαλή σχέση προσκόλλησης με τις γονεϊκές φιγούρες αναμένεται να επιδείξουν ενδιαφέρον για τη δημιουργία σχέσεων με τους συνομηλίκους και να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν στο μέλλον με τους άλλους εκείνο τον τύπο στενής σχέσης που ανέπτυξαν στο παρελθόν με τους γονείς. Επομένως, η συμμετοχή των γονέων στην κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού είναι ουσιαστική, αφού αυτοί διαμορφώνουν και επηρεάζουν με το πρότυπό τους κατά ένα μεγάλο ποσοστό τον τύπο των σχέσεων του παιδιού, του εφήβου και του ενηλίκου.
   (5) Σήμερα όμως συνηθίζεται οι γονείς να θυσιάζουν  στο βωμό της γνωστικής τους ανάπτυξης την ισότιμη, ισορροπημένη κοινωνική τους ανάπτυξη, με τη δικαιολογία ότι ως «προνοητικοί γονείς» επενδύουν στη μελλοντική τους εξέλιξη ως επιτυχημένων «παραγωγικών» πολιτών - «καταναλωτών». Ενδιαφέρονται μόνο για την πρόοδο των παιδιών στο σχολείο και την έμπρακτη απόδειξή της, τη βαθμολογία, υπερφορτώνοντας τον ελεύθερο χρόνο τους με εξωσχολικά καθήκοντα. Στερούν την ευκαιρία από τα παιδιά τους στον ελεύθερο χρόνο τους να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους ικανότητες  μέσα από τη συμμετοχή τους σε πολύτιμες κοινωνικές συναναστροφές με τους συνομηλίκους τους και σε δραστηριότητες, όπως είναι τα παιδικά πάρτι ή τα ομαδικά παιχνίδια.
   (6) Πρακτικά οι γονείς μπορούν ενεργητικά να κατευθύνουν την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους και τις φιλικές τους σχέσεις κατά την κρίσιμη ηλικία των 7 - 12 ετών παρέχοντας στα παιδιά τους πρότυπα και διαρκή ενθάρρυνση της κοινωνικής τους συμπεριφοράς. Με τέτοιες φαινομενικά απλές ενέργειες μπορούν να κατευθύνουν την ανάπτυξη ακόμη και των πιο αδρανοποιημένων κοινωνικών ικανοτήτων των παιδιών τους.
   (7) Ένα εύλογο ερώτημα είναι πώς μπορεί ο εκπαιδευτικός και το σχολείο ως θεσμός να συμβάλει στη βελτίωση των σχέσεων των παιδιών μέσα στην τάξη. Η καλύτερη κατανόηση της κοινωνικής δυναμικής της τάξης μέσω των ψυχολογικών ερευνών, των πορισμάτων και της βοήθειας των σχολικών ψυχολόγων μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς στην αποτελεσματικότερη  χρησιμοποίηση των ομαδικών διδακτικών τρόπων. Με αυτόν τον τρόπο θα ομαδοποιούνται τα παιδιά όχι με βάση κάποια ακαδημαϊκά κριτήρια αλλά με βάση τα κριτήρια των σχέσεων που τα ίδια θέτουν, ώστε και τα παιδιά με χαμηλό βαθμό αποδοχής να εντάσσονται ομαλά. Η χρήση ομάδων εργασίας, που σήμερα παρά τις διακηρύξεις για την ωφελιμότητά τους παραμελείται, ομαδικών παιχνιδιών, δραματοποιήσεων, ακόμη και η απλή αλλαγή της διευθέτησης του χώρου της τάξης για τη δημιουργία γωνιών εργασίας, μπορεί να κινητοποιήσει τη βελτίωση των σχέσεων και την ένταξη όλων των παιδιών στην ομάδα της τάξης.
 
(Κείμενο από το Διαδίκτυο. Ημ/νία: 3/6/2003) (Ανακτήθηκε από: https://www.schooltime.gr/2019/02/21/nea-ellinika-a-likeiou-kritirio-aksiologisis-neou-tipou-filia-mi-logotexniko-logotexniko-keimeno/)
 
 
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
 
Η φιλία στην εφηβεία
 
   (1) Η φιλία είναι απαραίτητη κατά την περίοδο της εφηβείας όπου αλλάζουν οι σχέσεις που έχουμε με την οικογένειά μας. Στην εφηβεία προτιμούμε να περνούμε περισσότερο χρόνο με τους φίλους μας. Γι' αυτό το λόγο ίσως οι έφηβοι λένε ότι η φιλία είναι ό,τι πιο σημαντικό έχουν στη ζωή τους. Αναζητούμε ένα φίλο που να μάς ταιριάζει για να του εμπιστευτούμε τις δυσκολίες μας να μάς στηρίζει και που μαζί του θα περνάμε ευχάριστες στιγμές. Τα κριτήρια, με βάση τα οποία συνήθως διαλέγουμε φίλους, είναι το να έχουμε παρόμοιες αντιλήψεις, αξιοπιστία, υποστήριξη, σταθερότητα, να αντλούμε χαρά, να είμαστε ο εαυτός μας, να συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλον αλλά και να μπορούμε να διαφωνούμε. Θέλουμε να γνωρίζουμε συνομηλίκους και να ανταλλάσσουμε απόψεις για τα ρούχα, τα χτενίσματα και τα ενδιαφέροντά μας. Όλα αυτά μάς ενώνουν και μάς κάνουν να νιώθουμε πιο δυνατοί.
  (2) Ταυτιζόμαστε με τους φίλους μας όπως παλιότερα ταυτιζόμασταν με τους γονείς μας. Θεωρούμε πολύ σημαντική την εικόνα που η παρέα δημιουργεί για εμάς. Συχνά προσπαθούμε να είμαστε απόλυτα όμοιοι με τους φίλους μας για να μη μας απορρίψουν. Όμως μια ομάδα λειτουργεί ακόμη καλύτερα όταν τα άτομα που την αποτελούν συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον μέσα από τις διαφορές τους. Είναι σημαντικό λοιπόν να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στην ομοιότητα που θέλουμε να έχουμε με τους φίλους μας και στη μοναδικότητα που έχει ο καθένας μας.
   (3) Βασική αξία στη φιλία είναι να μπορούμε να εμπιστευτούμε τον άλλο και να νιώθουμε ασφαλείς μαζί του. Τη δική μας εμπιστοσύνη τη στηρίζουμε στην πίστη που μας δείχνει ο άλλος και την οποία μόνο στις δύσκολες στιγμές μπορούμε να εκτιμήσουμε. Όταν όλα πάνε καλά, το να μένεις πιστός στον άλλο είναι εύκολη υπόθεση. Το να είσαι όμως πιστός δε σημαίνει να είσαι τυφλός και να δέχεσαι από τον άλλο τα πάντα χωρίς κριτικό πνεύμα. Είναι φοβερό να νιώθει κανείς ότι πρέπει να προδώσει τον εαυτό του, προκειμένου να μην προδώσει έναν φίλο. Μερικές φορές προκειμένου να μη χάσουμε ένα φίλο κάνουμε πράγματα που δε θέλουμε. Αντί γι' αυτό μπορούμε να εξηγήσουμε τους λόγους που έχουμε μια διαφορετική επιθυμία.
   (4) Η πραγματική φιλία μας δίνει τη δυνατότητα να εμπιστευτούμε, να δεσμευτούμε και να εξελιχθούμε σαν άνθρωποι. Ακόμα κι όταν ενηλικιωθούμε, οι φίλοι μπορούν να μας κάνουν να νιώθουμε ασφαλείς και να μας βοηθούν στις δυσκολίες. Οι φιλίες που δημιουργούνται στην εφηβεία συχνά διαρκούν μια ολόκληρη ζωή.

Αλίνας Πουλάκη, Κλινικής Ψυχολόγου
«ΑΛΗΘΕΙΑ» (Ημερήσια Εφημερίδα Χίου) Ανάρτηση άρθρου: Παρασκευή, 19 Σεπτεμβρίου 2008
(Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: http://gym-aglantzia-lef.schools.ac.cy/data/uploads/anakoinoseis/2019-2020/school/ylico/nea/b-class/-ergasas-e-pila.pdf  
 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α':
1) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο των παραγράφων 4-6 του Κειμένου 1 σε μια παράγραφο 70 - 80 λέξεων. (Μονάδες 15)
 
2) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της τελευταίας παραγράφου (7) του Κειμένου 1 χωρίς να προσθέσετε δικά σας σχόλια (60 - 70 λέξεις).(Μονάδες 15)
 
3) Να συνοψίσετε τις απόψεις της αρθρογράφου (Κείμενο 2) σε σχέση με τους λόγους για τους οποίους οι έφηβοι έχουν ανάγκη τους φίλους (70-80 λέξεις). (Μονάδες 15)
 
ΘΕΜΑ Β':
1) Να ελέγξετε την ορθότητα ή το λάθος, σύμφωνα με το Κείμενο 1, των παρακάτω προτάσεων σημειώνοντας ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ. Να αιτιολογήσετε κάθε επιλογή σας σε μια σύντομη παράγραφο, παραπέμποντας και στο κείμενο. (Μονάδες 10)
α) Σύμφωνα με τον Piaget οι κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους συμβάλλουν στην ηθικοποίηση των παιδιών.
β) Ο ανταγωνισμός είναι σπάνιος στις παιδικές και εφηβικές φιλίες. 
γ) Η σχέση των παιδιών με τους γονείς καθορίζει και τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν τις σχέσεις τους με τους συνομηλίκους. 
δ) Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να κοινωνικοποιηθούν. 
ε) Υπάρχουν σαφή και καθορισμένα ακαδημαϊκά κριτήρια για να ομαδοποιούνται τα παιδιά στο χώρο του σχολείου.
 
2) Ποια αντίφαση, σύμφωνα με το Κείμενο 1, παρατηρείται στη στάση των γονέων σε σχέση με την κοινωνικοποίηση των παιδιών; (Μονάδες 10)
 
3) Πώς μπορεί το σχολείο να συμβάλει στη διαμόρφωση υγιών κοινωνικών σχέσεων στα παιδιά, σύμφωνα με το Κείμενο 1; (Μονάδες 10)
 
4) Ποια είναι η πιο σημαντική αξία στη φιλία σύμφωνα με τη συντάκτρια του Κειμένου 2; (Μονάδες 10)
 
5) Με ποια κριτήρια, σύμφωνα με το Κείμενο 2, επιλέγουν οι έφηβοι τους φίλους τους; (Μονάδες 10)
 
6) Ο συντάκτης του Κειμένου 1 χρησιμοποιεί σε αρκετές περιπτώσεις την επίκληση στην αυθεντία: α) Να εντοπίσετε ένα χαρακτηριστικό χωρίο στο κείμενο, όπου χρησιμοποιείται η επίκληση στην αυθεντία. β) Να εξηγήσετε για ποιους λόγους ο συντάκτης του κειμένου επιλέγει να χρησιμοποιήσει τον συγκεκριμένο τρόπο πειθούς. (Μονάδες 10)
 
7) Με ποια αντεπιχειρήματα αντικρούει ο συντάκτης του Κειμένου 1 την άποψη των γονέων ότι τα παιδιά επηρεάζονται κατά κύριο λόγο από τους φίλους τους και όχι από τους γονείς τους; (Μονάδες 10)
 
8) (Κείμενο 2): «Είναι σημαντικό λοιπόν να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στην ομοιότητα που θέλουμε να έχουμε με τους φίλους μας και στη μοναδικότητα που έχει ο καθένας μας». Να σχολιάσετε την παραπάνω άποψη σ' ένα κείμενο 80 - 100 λέξεων.  (Μονάδες 10)
 
9) Ποιο είναι το κύριο θέμα που θίγει η συντάκτρια του Κειμένου 2; Αφού το εντοπίσετε, να δώσετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο. (Μονάδες 10)
 
10) Να σχολιάσετε την επιλογή του γ' ενικού και γ' πληθυντικού προσώπου από το συγγραφέα του Κειμένου 1. (Μονάδες 10) 
 
11) Σε ποιο αναγνωστικό κοινό απευθύνεται η συντάκτρια του Κειμένου 2 και ποιος ο σκοπός της; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 10)
 
12) Το κυρίαρχο ρηματικό πρόσωπο του Κειμένου 2 είναι το α' πληθυντικό. Γιατί πιστεύετε πως η συντάκτρια του κειμένου κάνει αυτή την επιλογή; (Μονάδες 10)
 
13) Κείμενο 1: Να αιτιολογήσετε τη χρήση: (Μονάδες 10)
α) Της παρένθεσης στη φράση: ....Η πρώτη επίσημη ψυχολογική θεωρία που αναγράφεται έμμεσα στην παιδική φιλία είναι του Piaget (1965)...
β) Της παρένθεσης και των εισαγωγικών στη φράση: ...Αποποιούνται έτσι έμμεσα οι γονείς τη δική τους ευθύνη για οποιοδήποτε παραστράτημα των παιδιών τους («Φταίνε οι κακές παρέες»). 
γ) Των εισαγωγικών στη φράση: ...Σήμερα όμως συνηθίζεται οι γονείς να θυσιάζουν  στο βωμό της γνωστικής τους ανάπτυξης την ισότιμη, ισορροπημένη κοινωνική τους ανάπτυξη, με τη δικαιολογία ότι ως «προνοητικοί γονείς» επενδύουν στη μελλοντική τους εξέλιξη ως επιτυχημένων «παραγωγικών» πολιτών - «καταναλωτών»...
 
14) Κείμενο 1: Να αντικαταστήσετε τις γραμμένες με έντονη γραμματοσειρά λέξεις με άλλες συνώνυμες. (Μονάδες 5)
α) ...και όχι η άκριτη αποδοχή των κανόνων της γονεϊκής αυθεντίας...
β) ... Οι φιλίες εμπεριέχουν και αρνητικές διαστάσεις, όπως είναι οι συγκρούσεις...
γ) ... Αποποιούνται έτσι έμμεσα οι γονείς τη δική τους ευθύνη... 
δ) ...μπορούν να κατευθύνουν την ανάπτυξη ακόμη και των πιο αδρανοποιημένων κοινωνικών ικανοτήτων των παιδιών τους...  
ε) ...  Η χρήση ομάδων εργασίας, που σήμερα παρά τις διακηρύξεις για την ωφελιμότητά τους παραμελείται...
 
15) Κείμενο 1: Για καθεμιά από τις γραμμένες με έντονη γραμματοσειρά λέξεις να γράψετε δύο προτάσεις ή δύο περιόδους· στη μία να χρησιμοποιείται η λέξη δηλωτικά και στην άλλη συνυποδηλωτικά. Μπορείτε να κάνετε στη ζητούμενη λέξη όποιες αλλαγές κρίνετε αναγκαίες. (Μονάδες 10) 
α) ...Διατυπώθηκε ακόμη η άποψη ότι οι στενοί φίλοι βοηθούν...
β) ... Ένα αγωνιώδες ερώτημα των γονέων... 
γ) ... Τα παιδιά που βίωσαν μια ασφαλή σχέση προσκόλλησης με τις γονεϊκές φιγούρες...
δ) ... ως «προνοητικοί γονείς» επενδύουν στη μελλοντική τους εξέλιξη...
ε) ...  Στερούν την ευκαιρία από τα παιδιά τους στον ελεύθερο χρόνο τους να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους ικανότητες... 
 
16) (Κείμενο 2): Να αντικαταστήσετε καθεμία από τις παρακάτω γραμμένες με έντονη γραμματοσειρά λέξεις με μία συνώνυμη, προκειμένου να προσδώσετε στο επίπεδο λόγου μεγαλύτερη επισημότητα. (Μονάδες 5)
α) ...Η φιλία είναι απαραίτητη κατά την περίοδο της εφηβείας, όπου αλλάζουν οι σχέσεις που έχουμε με την οικογένειά μας...
β) ...  Τα κριτήρια, με βάση τα οποία συνήθως διαλέγουμε φίλους...
γ) ... Συχνά προσπαθούμε να είμαστε απόλυτα όμοιοι με τους φίλους μας...
δ) ...Είναι φοβερό να νιώθει κανείς ότι πρέπει να προδώσει τον εαυτό του, προκειμένου να μην προδώσει έναν φίλο...
ε) ... οι φίλοι μπορούν να μας κάνουν να νιώθουμε ασφαλείς και να μας βοηθούν στις δυσκολίες...
 
17) (Κείμενο 2): « Στην εφηβεία προτιμούμε να περνούμε περισσότερο χρόνο με τους φίλους μας. Γι' αυτό το λόγο ίσως οι έφηβοι λένε ότι η φιλία είναι ό,τι πιο σημαντικό έχουν στη ζωή τους. Αναζητούμε ένα φίλο που να μάς ταιριάζει για να του εμπιστευτούμε τις δυσκολίες μας να μάς στηρίζει και που μαζί του θα περνάμε ευχάριστες στιγμές.» Να αντικαταστήσετε τις γραμμένες με έντονη γραμματοσειρά λέξεις με άλλες συνώνυμες. (Μονάδες 5)
 
18) Να συγκρίνετε τα κείμενα 1 και 2 ως προς τις θέσεις των συντακτών τους και ως προς το κοινό στο οποίο απευθύνονται. Ποιες ομοιότητες και διαφορές παρατηρείτε; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε μια παράγραφο 80 - 100 λέξεων.  (Μονάδες 10)
 
19) Τα κείμενα 1 και 2 διαλέγονται μεταξύ τους ως προς το θέμα της φιλίας στην εφηβεία. Ποιο από τα δυο, κατά τη γνώμη σας, μεταδίδει πιο αποτελεσματικά το νόημά του σε έναν έφηβο αναγνώστη όπως εσείς; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (80 - 100 λέξεις). (Μονάδες 10) 
 
ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ): 
Επιχειρηματολογικό κείμενο: Άρθρο στη σχολική εφημερίδα.
Ρόλος: Μαθητής Λυκείου
Αποδέκτης: Ευρύτερο κοινό
ΘΕΜΑ: Λαμβάνοντας υπόψη και τα Κείμενα 1 και 2, να παρουσιάσετε τις θετικές επιδράσεις που ασκούν οι παρέες των συνομηλίκων και γενικότερα οι φίλοι σ' έναν έφηβο (350 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)
 
Επιχειρηματολογικό κείμενο: Ανάρτηση (άρθρο) σε δημοφιλή σελίδα μέσου κοινωνικής δικτύωσης.
Ρόλος: Μαθητής Λυκείου
Αποδέκτης: Γονείς εφήβων - ευρύ κοινό
ΘΕΜΑ: Σε σχετικό δημοσίευμα της ιστοσελίδας για τις φιλίες της εφηβικής ηλικίας πολλοί γονείς παρενέβησαν με αναρτήσεις τους, εκφράζοντας τους προβληματισμούς τους για το γεγονός ότι τα παιδιά τους, που βρίσκονται στην εφηβεία, δείχνουν να προτιμούν τους φίλους τους κι όχι τους ίδιους για να μοιράζονται αυτά που τα απασχολούν, ενώ μια άλλη ομάδα γονέων εξέφρασε τους φόβους της για τις «κακές επιρροές» που μπορεί ενδεχομένως ν' ασκήσουν οι παρέες των συνομηλίκων στα παιδιά τους. Λαμβάνοντας υπόψη και τα κείμενα 1 και 2, να παρουσιάσετε στην ανάρτησή σας επιχειρήματα, τα οποία, κατά τη γνώμη σας, θα έπειθαν τους προβληματισμένους γονείς να μην ανησυχούν τόσο πολύ (350 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)