Ν. ΓΛΩΣΣΑ - ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥ ΆΛΛΟΥ - Η ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ - ΟΙ ΝΕΟΙ ΒΟΗΘΟΥΝ ΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ

Ενότητα: Αναπαραστάσεις του διαφορετικού Άλλου

Κείμενο 1

Οι νέοι δίπλα στην τρίτη ηλικία

   (1) Το 1990 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) ανακήρυξε την 1η Οκτωβρίου ως την Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων και ένα χρόνο αργότερα όρισε πέντε βασικές αρχές για τους ηλικιωμένους, οι οποίες στοχεύουν στο να διασφαλίσουν ότι θα δοθεί προτεραιότητα στην τρίτη ηλικία από όλες τις κυβερνήσεις του κόσμου. Αυτές οι αρχές είναι η ανεξαρτησία, η συμμετοχή των ηλικιωμένων στα κοινά, η δυνατότητα εκπλήρωσης των προσωπικών στόχων, η φροντίδα και η αξιοπρέπεια. Ο πολιτισμός μιας κοινωνίας κρίνεται μεταξύ άλλων από τη στάση των μελών της απέναντι στην τρίτη ηλικία. Παρότι η οικογένεια αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους θεσμούς στην Ελλάδα, οι αριθμοί από έρευνες παρουσιάζουν μια ιδιαίτερα θλιβερή εικόνα: ένας στους τρεις ηλικιωμένους, δηλαδή 1.000.000 συνάνθρωποί μας, υποφέρουν από μοναξιά.

   (2) Εμείς, και κυρίως οι νέοι, έχουμε βαθιά υποχρέωση να αντιμετωπίσουμε με σεβασμό και πραγματική βούληση τα προβλήματα των συνανθρώπων μας της τρίτης ηλικίας και να τους βοηθήσουμε στη διασφάλιση μιας αξιοπρεπούς καθημερινότητας. Οφείλουμε, λοιπόν, να τους προσφέρουμε την ανεξαρτησία, την αυτοεκτίμηση και τις δυνατότητες για αξιοπρεπή διαβίωση και συμμετοχή στην κοινωνία, παρέχοντας υψηλές υπηρεσίες υγείας και φροντίδας. Οφείλουμε να είμαστε στο πλευρό τους, για όσα μας έχουν προσφέρει απλόχερα, γιατί έχουν συμβάλει σημαντικά στο να διαμορφώσουμε τους χαρακτήρες μας και να γίνουμε χρήσιμοι άνθρωποι στην κοινωνία. Έτσι,  όχι μόνο θα νοηματοδοτηθεί η διακήρυξη του Ο.Η.Ε., αλλά και θα έχουμε κάνει το προσωπικό μας καθήκον απέναντι στην τρίτη ηλικία.

Α. Σιώκας - Γ. Κρικρής, από την ηλ. εφ. Μοσχάτο Ταύρος.gr, 29.4.2014 (διασκευή). Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: https://latistor.blogspot.com/2016/04/blog-post_20.html

 Κείμενο 2

Κορωνοϊός: Νέοι βοηθούν ηλικιωμένους στο Βερολίνο

   (1) Μόλις έκλεισαν τα σχολεία στο Βερολίνο λόγω κορωνοϊού, ο δεκαπεντάχρονος μαθητής Νώε Άντλερ είχε, επιτέλους, χρόνο να φτιάξει ιστοσελίδα αρωγής στην γερμανική πρωτεύουσα. Ο ιστότοπος Coronaport.net έχει ένα και μοναδικό σκοπό: να στηρίξει συνανθρώπους, κυρίως μεγαλύτερους σε ηλικία, που δεν έχουν συγγενείς, γνωστούς και φίλους. Εθελοντές μπορούν να τους βοηθήσουν στα ψώνια, στο καθάρισμα των σπιτιών ή ακόμα σε απλές καθημερινές δουλειές.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο 15χρονος Βερολινέζος Νώε Άντλερ βοηθά ηλικιωμένους να αντιμετωπίσουν την κρίση του κορωνοϊού

   (2) Η ιστοσελίδα αποτελεί στην ουσία σημείο «εικονικής συνάντησης» όσων αναζητούν βοήθεια και όσων εθελοντών προσφέρουν αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες τους. Σε πρόσφατη ομιλία του με αφορμή την αντιμετώπιση του κορωνοϊού ο ομοσπονδιακός πρόεδρος Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάιερ απηύθυνε έκκληση στους γερμανούς πολίτες να επιδείξουν αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους τους. Κάλεσε μάλιστα τους νέους «να αναλάβουν προσωπικά ευθύνη για τους γονείς, τους παππούδες, τους ηλικιωμένους και τους πιο αδύναμους». «Η ομιλία αυτή με εξέφρασε απόλυτα», σκέφτηκε ο νεαρός Νώε και ρίχτηκε στη δουλειά.

   (3) Περισσότεροι από οχτακόσιοι εθελοντές έχουν ήδη εγγραφεί στην ιστοσελίδα. Η επικοινωνία μαζί τους γίνεται  είτε με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, είτε μέσω τηλεφώνου. Η Σίλβια Γκίντερ από τη συνοικία Φριντριχσχάιν, για παράδειγμα, είναι πρόθυμη να βοηθήσει στα ψώνια, να βγάλει τον σκύλο βόλτα ή να μοιράσει είδη πρώτης ανάγκης σ' εκείνους που τα χρειάζονται. Από την πλευρά της η Μισέλ σημειώνει στο προφίλ της ότι προτίθεται να βοηθήσει σε δουλειές του σπιτιού, ακόμα και να κρατήσει τα παιδιά για μερικές ώρες.

   (4) Η ιδέα πίσω από την πρωτοβουλία του νεαρού Γερμανού είναι ότι οι νέοι βοηθούν τους μεγαλύτερους. Προς το παρόν, όμως, εξηγεί ο Νώε Άντλερ, εγγράφηκαν στην ιστοσελίδα πολλοί εθελοντές και λίγοι από εκείνους που χρειάζονται στήριξη. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι οι περισσότεροι ηλικιωμένοι δεν είναι εξοικειωμένοι με το ίντερνετ και έτσι δε γνωρίζουν καν ότι υπάρχουν συνάνθρωποι πρόθυμοι να βοηθήσουν.

   (5) Το Βερολίνο είναι... μαθημένο στις κρίσεις. Τώρα είναι κυρίως οι ηλικιωμένοι που χρειάζονται βοήθεια. Πολλοί απ' αυτούς δεν τολμούν πια να βγουν από το σπίτι για ψώνια, διότι ανησυχούν για την υγεία τους. Απειλούνται, δηλαδή, με απομόνωση και μοναξιά. Κάθε μέρα, λόγω των περιοριστικών μέτρων, ο φόβος τους εντείνεται.

   (6) Οι οργανώσεις αρωγής και η ιστοσελίδα Coronaport.net θέλουν να πληροφορήσουν τους Βερολινέζους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Έτσι μοιράζουν σε σπίτια ηλικιωμένων ή κεντρικά σημεία, όπως σουπερμάρκετ, αιτήσεις, τις οποίες μπορούν να συμπληρώσουν οι ενδιαφερόμενοι, δίνοντας ένα τηλέφωνο επικοινωνίας. Τέτοιου είδους αιτήσεις βλέπει κανείς ολοένα και πιο συχνά τις τελευταίες μέρες στη γερμανική πρωτεύουσα.

Φόλκερ Βίτινγκ, Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος, DEUTSCHE WELLE, 18/03/2020 (διασκευή). Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο:https://www.dw.com/el/%CE%BA%CE%BF%CF%81%CF%89%CE%BD%CE%BF%CF%8A%CF%8C%CF%82-%CE%BD%CE%AD%CE%BF%CE%B9-%CE%B2%CE%BF%CE%B7%CE%B8%CE%BF%CF%8D%CE%BD-%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%89%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%BF%CF%85%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B2%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%BF/a-52819968

Κείμενο 3 (Βίντεο)

Η συγκίνηση του Σωτήρη Τσιόρδα, γιατρού λοιμωξιολόγου και υπευθύνου για την ενημέρωση των πολιτών για την πανδημία του κορωνοϊού στην Ελλάδα, μιλώντας για τους ηλικιωμένους.

https://www.youtube.com/watch?time_continue=31&v=T7OiHq3gFhE  

 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α':

1) Να αποδώσετε συνοπτικά σε δύο περιόδους το περιεχόμενο της δεύτερης (2) παραγράφου του Κειμένου 1. (Μονάδες 15)

2) Να αποδώσετε περιληπτικά (60 - 80 λέξεις) τους τρόπους με τους οποίους οι νέοι βοηθούν τους ηλικιωμένους στο Βερολίνο και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, σύμφωνα με το Κείμενο 2. (Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β':

1) Ποιες είναι οι βασικές αρχές, σύμφωνα με το Κείμενο 1, που ο Ο.Η.Ε. όρισε για την προστασία των ηλικιωμένων; (Μονάδες 10)

2) Εάν υποθέσουμε ότι με το Κείμενο 1 οι συντάκτες του θέλουν να συγκινήσουν τους αναγνώστες τους, να δείξετε με ποιους τρόπους - γλωσσικές επιλογές πετυχαίνουν το στόχο τους αυτό.  (Μονάδες 10)

3) Ποια είναι η άποψη των συντακτών του Κειμένου 1 ως προς το θέμα της διακήρυξης του Ο.Η.Ε. για τους ηλικιωμένους; Με ποιο τρόπο προσπαθούν να στηρίξουν την άποψή τους; (Μονάδες 10) 

4) Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων το στόχο που εξυπηρετεί το Κείμενο 1 και τα μέσα που χρησιμοποιούν οι συντάκτες του προκειμένου να επιτύχουν το στόχο αυτό. (Μονάδες 15) 

5) Σε ποιο αναγνωστικό κοινό πιστεύετε ότι απευθύνονται οι συντάκτες του Κειμένου 1 και ποιος είναι ο σκοπός του; (Μονάδες 10)

6) Πώς λειτουργεί η αφήγηση σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο στη δεύτερη (2) παράγραφο του Κειμένου 1; Γιατί την επιλέγουν, κατά την άποψή σας, οι συντάκτες του; (Μονάδες 10) 

7) Να προσπαθήσετε να εντοπίσετε στο Κείμενο 1 ρηματικές εκφράσεις που εκφράζουν ηθική δέσμευση. Για ποιο σκοπό, κατά τη γνώμη σας, χρησιμοποιούν οι συντάκτες του κειμένου αυτό το είδος εκφράσεων; (Μονάδες 10) 

8) Ποιο είναι το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στη δεύτερη (2) παράγραφο στο Κείμενο 1; Να ερμηνεύσετε την επιλογή των συντακτών του, λαμβάνοντας υπόψη το σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το άρθρο. (Μονάδες 10) 

9) (Κείμενο 1): Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις, λαμβάνοντας υπόψη  τη σημασία που έχουν στο κείμενο. (Μονάδες 10)   
α) «...οι οποίες στοχεύουν στο να διασφαλίσουν...» 
β) «...η δυνατότητα εκπλήρωσης των προσωπικών στόχων...» 
γ) «...  οι αριθμοί από έρευνες παρουσιάζουν μια ιδιαίτερα θλιβερή εικόνα...»
δ) «... και να τους βοηθήσουμε στη διασφάλιση μιας αξιοπρεπούς καθημερινότητας...»
ε) «...   θα έχουμε κάνει το προσωπικό μας καθήκον απέναντι στην τρίτη ηλικία...»

10) Ποιος είναι ο σκοπός του ιστότοπου Coronaport.net που αναφέρεται στο Κείμενο 1; (Μονάδες 10)

11) Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το Κείμενο 2, οι ηλικιωμένοι πολίτες του Βερολίνου χρειάζονται τη βοήθεια των νεότερων και με ποιους τρόπους παρέχεται αυτή η βοήθεια; (Μονάδες 10) 

12) Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί ο συντάκτης του Κειμένου 2 για να πείσει τους αναγνώστες του; Να δώσετε ένα παράδειγμα για την κάθε περίπτωση. (Μονάδες 15)

13) Το Κείμενο 2 ανήκει στον κειμενικό τύπο του άρθρου. Να εντοπίσετε δύο στοιχεία του κειμένου που επιβεβαιώνουν τον παραπάνω χαρακτηρισμό. (Μονάδες 10)

14) Να εντοπίσετε α) το θέμα που απασχολεί τον συντάκτη του Κειμένου 2, β) τον τρόπο με τον οποίο προσπαθεί να πείσει τους αναγνώστες του και γ) το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει. (Μονάδες 15) 

15) Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο του Κειμένου 2 και την περίσταση (τόπο, χρόνο, αναγνώστες) στην οποία συντάχθηκε, να προσπαθήσετε να διακρίνετε τους στόχους που επιδιώκει ο συντάκτης του και να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητά του. (Μονάδες 15) 

16) Στην τρίτη (3) παράγραφο του Κειμένου 2: α) Να εντοπίσετε το παράδειγμα και β) να εξηγήσετε ποιος είναι ο ρόλος του στην προσπάθεια του συντάκτη του κειμένου να πείσει τους αναγνώστες του. (Μονάδες 10)

17) Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων το στόχο που εξυπηρετεί η συγγραφή και η δημοσίευση του Κειμένου 2 και τα μέσα που χρησιμοποιεί ο συντάκτης του προκειμένου να επιτύχει το στόχο αυτό. (Μονάδες 15) 

18) Να σχολιάσετε τη φωτογραφία στο Κείμενο 2 ως προς τη σχέση της με τον τίτλο του κειμένου και το περιεχόμενό του. (Μονάδες 10)

19) Σε ποιο αναγνωστικό κοινό απευθύνεται ο συντάκτης του Κειμένου 2 και ποιος είναι ο σκοπός του; (Μονάδες 10) 

20) Να εντοπίσετε τους τρόπους ανάπτυξης της 3ης (3) παραγράφου του Κειμένου 2. Γιατί νομίζετε ότι ο συντάκτης του κειμένου έκανε αυτή την επιλογή; (Μονάδες 10)

21) Πώς λειτουργεί η πρωτοπρόσωπη αφήγηση σε αρκετά σημεία του Κειμένου 2; Αφού εντοπίσετε δύο περιπτώσεις να εξηγήσετε γιατί την επιλέγει, κατά τη γνώμη σας, ο συντάκτης του; (Μονάδες 15) 

22) (Κείμενο 2): Να αιτιολογήσετε τη χρήση (Μονάδες 15): 
α) των εισαγωγικών στη φράση: "Κάλεσε μάλιστα τους νέους «να αναλάβουν προσωπικά ευθύνη για τους γονείς, τους παππούδες, τους ηλικιωμένους και τους πιο αδύναμους»".
β)  της άνω και κάτω τελείας στη φράση: "Ο ιστότοπος Coronaport.net έχει ένα και μοναδικό σκοπό: να στηρίξει συνανθρώπους, κυρίως μεγαλύτερους σε ηλικία, που δεν έχουν συγγενείς, γνωστούς και φίλους". 
γ) των αποσιωπητικών στη φράση: "Το Βερολίνο είναι... μαθημένο στις κρίσεις". 

23) (Κείμενο 2): Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις στις παρακάτω φράσεις, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχουν στο κείμενο. (Μονάδες 10)
α) «...ο δεκαπεντάχρονος μαθητής Νώε Άντλερ είχε, επιτέλους, χρόνο να φτιάξει ιστοσελίδα αρωγής στην γερμανική πρωτεύουσα...»
β) «...Από την πλευρά της η Μισέλ σημειώνει στο προφίλ της...»
γ) «Το Βερολίνο είναι... μαθημένο στις κρίσεις».
δ) «Κάθε μέρα, λόγω των περιοριστικών μέτρων, ο φόβος τους εντείνεται».

24) Λαμβάνοντας υπόψη το χρόνο,  την περίσταση της ομιλίας του Σ. Τσιόρδα καθώς και την ιδιότητά του στο Κείμενο 3 (Βίντεο), να ερμηνεύσετε την αντίδρασή του. (Μονάδες 15) 

25) Ποιες σκέψεις σάς προκάλεσε η αντίδραση του Σ. Τσιόρδα στο Κείμενο 3 (Βίντεο); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 10)

26) Ποιο είναι το κοινό θέμα που πραγματεύονται τα δύο κείμενα και το βίντεο; Η σχέση του Κειμένου 2 και του Κειμένου 3 (Βίντεο) με την επικαιρότητα πιστεύετε πως παίζει ρόλο στην αποτελεσματικότητα και την πειστικότητά τους συγκριτικά με το Κείμενο 1; Να αναπτύξετε την άποψή σας σε μια παράγραφο περίπου 100 λέξεων. (Μονάδες 15)

 ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ):

Επιχειρηματολογικό κείμενο: Ανακοίνωση σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook)
Ρόλος: Μαθητής Λυκείου 
Αποδέκτης: Δημόσια κοινοποίηση

ΘΕΜΑ: Με αφορμή την πρόσφατη πανδημία του κορωνοϊού και στη χώρα μας,  αποφασίζετε να δημιουργήσετε με τους συμμαθητές σας μια Ιστοσελίδα ανάλογη μ' αυτή του νεαρού Γερμανού (Κείμενο 2). Στην εισαγωγική ανάρτησή σας παρουσιάζετε: α) Τους λόγους για τους οποίους προτίθεστε να βοηθήσετε τους μεγαλύτερους σε ηλικία συμπολίτες σας, β) τους τρόπους με τους οποίους θα προσφέρετε τη βοήθειά σας (300 - 350 λέξεις) (Μονάδες 30)

✻

Επιχειρηματολογικό κείμενο: Άρθρο για την ιστοσελίδα του σχολείου σας

Ρόλος: Μαθητής Λυκείου

Αποδέκτες: Ευρύ κοινό

ΘΕΜΑ: Η πρόσφατη πανδημία του κορωνοϊού και στη χώρα μας ανέτρεψε τη ζωή όλων των Ελλήνων κάθε ηλικίας λόγω των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν κυρίως για την προστασία των ηλικιωμένων και των υπολοίπων ευπαθών ομάδων. Ωστόσο, πολλοί μεγάλης ηλικίας άνθρωποι φαίνονται να μη μπορούν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, παραβιάζοντας συχνά τα περιοριστικά μέτρα. Στο άρθρο σας: α) θα προσπαθήσετε να πείσετε τους ηλικιωμένους αναγνώστες σας για ποιους λόγους πρέπει να «πειθαρχήσουν» στους νέους κανονισμούς και β) να προτείνετε τρόπους με τους οποίους η τοπική κοινωνία μπορεί αφενός να συμβάλει ώστε οι ηλικιωμένοι να καταλάβουν την κρισιμότητα της κατάστασης, αφετέρου να τους βοηθήσει έμπρακτα (300 - 350 λέξεις). (Μονάδες 30)

 

 

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥ ΆΛΛΟΥ - Η ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ - ΒΙΟΙ ΕΛΑΣΣΟΝΕΣ - Η ΑΥΛΗ ΜΑΣ

Ενότητα: "Βίοι Ελάσσονες"

Κείμενο

Η αυλή μας 
(αποσπάσματα) 

   Περίεργο πράμα, και η Νέλλη κι εγώ, από τον καιρό που μπήκαμε σε πολυκατοικία αρχίσαμε να αισθανόμαστε τον εαυτό μας ξένο με το περιβάλλον μας. Το ίδιο λέει κι ο γιος μου ο Γιάννης που μένει κι αυτός σε πολυκατοικία, μαζί με τη γυναίκα του και τα παιδιά του, λίγο πιο πέρα από μας.

   Δε βαριέσαι. Τι κάθομαι τώρα εγώ και σκοτίζομαι! Ό,τι είχα να κάνω στη ζωή το έκανα, πάτησα τα ογδόντα πέντε. Καιρός πια να ξεκουραστώ.

   Στρώθηκα στην πολυθρόνα, πήρα και το κομπολόι στο χέρι, πού και πού παίρνω και κανέναν υπνάκο. Αρχίζει να πονεί τούτο μου, κείνο μου. Ναι μπρε, να ξέρεις, γέρασα.

   Αρχίζω να στενοχωριέμαι. Μηνώ τα εγγόνια μου να έρθουν να μου κάνουν συντροφιά. Πού καιρός! Πνιγμένα και τα δύο στα μαθήματα. Καλέ, τι πολλά μαθήματα είν' αυτά που έχουν τώρα τα παιδιά! Εμένα στον καιρό μου δεν ήταν έτσι. Και η νύφη μου, πνιγμένη κι αυτή στις δουλειές. Η νύφη μου δεν ξενοδουλεύει, κάθεται στο σπίτι της, όμως η αλήθεια είναι πως υπηρέτρια δεν έχει. Καμιά βοήθεια, όλα τα κάνει μόνη της, αλλά με τον ηλεκτρισμό και με τις τόσες ευκολίες τι είναι σήμερα η δουλειά του σπιτιού; Παιχνιδάκι. Την τρώνε όμως τα σοκάκια. Τα τρεξίματα. Καλέ, τι πολλά τρεξίματα που έχουν οι άνθρωποι σήμερα! Όλοι τρέχουνε. «Έχω να πάω στη ΔΕΗ, έχω να πάω στον ΟΤΕ, και από την Τράπεζα πρέπει να περάσω. Αχ, είναι και η Εφορία. Ναι αμέ, και πρέπει να περάσω από την Αστυνομία να επικυρώσω την υπογραφή της πεθεράς μου...» Τέλος δεν έχουν τα τρεξίματα.

✵

   Ο ακάλυπτος χώρος πηγαίνει σε βάθος, και από τις δυο πλευρές του είναι χτισμένες άλλες δύο πολυκατοικίες. Στο βάθος δεν έχει δυστυχώς διέξοδο, αλλά μια πολυκατοικία φράζει το χώρο και δημιουργεί μια σούδα. Δηλαδή είμαστε ένα συγκρότημα από εφτά πολυκατοικίες.
   Το δικό μας διαμέρισμα αποτελείται από το δωμάτιο της Νέλλης, που το 'χουμε και για λίβινγκ ρουμ, το δωμάτιο το δικό μου, την κουζίνα και το μπάνιο με παράθυρο σε φεγγίτη. Παντού υπάρχουν ντουλάπια εντοιχισμένα, τόσα όσα επιτρέπει η αναλογία του σπιτιού. Ο χώρος είναι τόσο περιορισμένος που δεν χωρούνε μέσα τα παλιά μας τα έπιπλα. Ούτε ένα μπαούλο περίσσιο, ούτε ένα καλάθι.
   - Καλέ, το καλάθι μου! Το ωραίο μου το καλάθι! Τέτοια καλάθια πια δε φκιάνουνε!
   - Πού να το ακουμπήσω, μάνα μου; Ορίστε, πάρ' το, βάλ' το πάνω στο κρεβάτι σου.
   Πέταξε αυτό, πέταξε κείνο, πέταξε τ' άλλο, πάει η δουλειά. Βγάζουνε ωραία πράματα στο δρόμο για να τα πάρει ο σκουπιδιάρης, μα ο σκουπιδιάρης δεν τα παίρνει. Πολλές φορές και οι παλιατζήδες δεν τα καταδέχονται. Ο αποχωρισμός απ' όλ' αυτά τα ωραία παλιά πράματα είναι τραγικός. Συχνά ακούς μπροστά στη στοίβα των σκουπιδιών στα πεζοδρόμια μάνα και κόρη να μαλώνουν.
   - Καλέ, το κομοδίνο μου...
   - Καλέ, το τσουκάλι μου...
   - Καλέ, τρελάθηκες; Έβγαλες στη μέση του δρόμου τον μπουφέ μας;
   - Δε χωρεί, μάνα μου, δε χωρεί, τι να τον κάνω; Κανένας δεν τον παίρνει. 
   Σε λίγο αρχίζει και η γιαγιά να μη χωρά μέσα στο σπίτι. Ένας λόγος παραπάνω, που η Τούλα έμεινε έγκυος, και προσπαθούν να βρούνε τόπο μέσα στην κρεβατοκάμαρα για το κρεβάτι του μωρού. Όσο για το καρότσι του, εκείνο πια αναγκαστικά θα μπει στην είσοδο της πολυκατοικίας.

   Και η γιαγιά; Μέσα στο λίβινγκ ρουμ αποκλείεται πια να μείνει. Η κάμαρα γέμισε με τον καινούριο καναπέ, τις πολυθρόνες, τη βιτρίνα με τα μπιμπελό. Η γιαγιά πρέπει να πάει σε οίκο ευγηρίας. Είναι ωραία, λένε, σ' αυτούς τους οίκους ευγηρίας. Είσαι ελεύθερη να βγαίνεις όποτε θέλεις, φτάνει να μπορείς. Έχεις το ραδιόφωνό σου, έρχονται οι δικοί σου να σε δούνε, σου φέρνουν κουλουράκια και ό,τι άλλο σ' αρέσει. Είναι πολύ ωραία. Σαν ξενοδοχείο. Και τώρα με την έλλειψη υπηρεσίας στα σπίτια, ο οίκος ευγηρίας είναι μια θαυμάσια λύση.

   Κι έτσι είναι που αρχίζει στις μέρες μας η πρώτη πράξη από το δράμα της γιαγιάς, της εργαζόμενης Τούλας που πρόκειται να φέρει στον κόσμο παιδί, και του παιδιού που πρόκειται να γεννηθεί. 

Ιορδανίδου Μαρία, Η αυλή μας, εκδ. "Βιβλιοπωλείο της Εστίας"

Βιογραφικό Σημείωμα:

ΜΑΡΙΑ ΙΟΡΔΑΝΙΔΟΥ (1897-1989)

Η Μαρία Ιορδανίδου γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, κόρη του μηχανικού του εμπορικού ναυτικού της Αγγλίας Νικολάου Κριεζή και της Ευφροσύνης Μάγκου. Από το 1901 ως το 1909 έζησε με τους γονείς της στην Αθήνα, μετά το χωρισμό τους όμως η Μαρία επέστρεψε στη γενέτειρα και γράφτηκε στο εκεί αμερικανικό κολέγιο. Από το 1914 ως το 1919 έζησε -εγκλωβισμένη από το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και τις ταραχές της ρωσικής επανάστασης κατά τη διάρκεια επίσκεψής της σε συγγενείς της στη Ρωσία- στη Μαριούπολη του Καυκάσου. Κατάφερε να επιβιώσει μόνη παραδίδοντας μαθήματα αγγλικών, ενώ παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα σε ρωσικό γυμνάσιο. Το 1919 επέστρεψε στην Πόλη και εργάστηκε σε αμερικανική εμπορική εταιρεία. Το 1920 πήρε μετάθεση για την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου,όπου ήρθε σε επαφή με τους πνευματικούς κύκλους, έγινε μέλος του κομμουνιστικού κόμματος Αιγύπτου και το 1923 παντρεύτηκε τον εκπαιδευτικό Ιορδάνη Ιορδανίδη. Μετά το γάμο της εγκαταστάθηκε με το σύζυγο και τη μητέρα της στην Αθήνα, όπου εργάστηκε στην πρεσβεία της Σοβιετικής Ένωσης. Το 1931 χώρισε από τον Ιορδανίδη, με τον οποίο είχε στο μεταξύ αποκτήσει δυο παιδιά. Το 1939 απολύθηκε από την πρεσβεία και ξανάρχισε να ασχολείται με τα μαθήματα ξένων γλωσσών. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής καταστράφηκε το σπίτι της και η ίδια διώχτηκε και κλείστηκε σε διάφορα στρατόπεδα. Συνεργάστηκε με το περιοδικό έντυπο του Κ.Κ.Ε. Μόρφωση ως μεταφράστρια. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε σε ηλικία εξήντα πέντε χρόνων με την έκδοση του μυθιστορήματος Λωξάντρα. Τιμήθηκε για το έργο της με το Χρυσό Σταυρό και το Οφφίκιο της Αρχόντισσας του Οικουμενικού Θρόνου από το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης (1978). Έργα της μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Η Μαρία Ιορδανίδου ανήκει στους έλληνες πεζογράφους της μεσοπολεμικής περιόδου, ειδικότερα στους λογοτέχνες εκείνους που αγαπήθηκαν από το αναγνωστικό κοινό -έργα της με κύριο παράδειγμα τη Λωξάντρα μεταφέρθηκαν και στην τηλεόραση- και αγνοήθηκαν από την κριτική. Βασικά χαρακτηριστικά του έργου της είναι το αυτοβιογραφικό στοιχείο που κυριαρχεί ολοένα και εντονότερα κατά τη διάρκεια της λογοτεχνικής διαδρομής της, η αμέλειά της για μια συστηματική κατανομή του αφηγηματικού υλικού της και η αμεσότητα, ακρίβεια και φυσικότητα του λόγου της. 

Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: ΕΚΕΒΙ: http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=190

  

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Γ':

1) Ποια στοιχεία μάς δίνουν  τα κείμενα για την ηρωίδα; Φαίνεται ευχαριστημένη από τη ζωή της; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, λαμβάνοντας υπόψη και τους αντίστοιχους κειμενικούς δείκτες. (150 - 200 λέξεις) (Μονάδες 15)

2)  Ποια είναι η σχέση της ηρωίδας με την οικογένειά της στα κείμενα; Τα παράπονά της σε ποιες αιτίες οφείλονται; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με αναφορά σε συγκεκριμένα χωρία των κειμένων. (150 - 200 λέξεις) (Μονάδες 15)

3) Στο μυθιστόρημα της Μαρίας Ιορδανίδου αξιοποιείται ως επί το πλείστον, όπως φαίνεται και από τα παραπάνω αποσπάσματα, η τεχνική του εσωτερικού μονολόγου. Με δεδομένο ότι ο εσωτερικός μονόλογος αποτελεί μια αφηγηματική τεχνική που φέρνει στην επιφάνεια μια αδιάκοπη ροή σκέψεων, εικόνων, αναμνήσεων, συνειρμών και εντυπώσεων, γιατί κατά τη γνώμη σας επιλέγεται αυτός ο αφηγηματικός τρόπος από τη συγγραφέα; Ποια ρηματικά πρόσωπα αξιοποιούνται και ποια η λειτουργία τους; (150 - 200 λέξεις) (Μονάδες 15)

4) Ποια είναι τα θέματα που προβληματίζουν την ηρωίδα; Με ποιον τρόπο προσπαθεί ν' αντιμετωπίσει όλα όσα τη στενοχωρούν; Να γράψετε ένα κείμενο περίπου 200 λέξεων. (Μονάδες 15)

5) Ποια είναι τα ζητήματα που θέτουν τα κείμενα σε σχέση με τους ηλικιωμένους; Από πού το συμπεραίνετε; Να επισημάνετε συγκεκριμένα χωρία. (150 - 200 λέξεις) (Μονάδες 15)

6) Αξιοποιώντας τους κειμενικούς δείκτες, εντοπίστε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι άνθρωποι στις μέρες μας και τον τρόπο με τον οποίο τα παρουσιάζει η Μαρία Ιορδανίδου. Πώς κρίνετε εσείς τη στάση της αφηγήτριας-συγγραφέως; Τεκμηριώστε την άποψή σας σ' ένα κείμενο 200 περίπου λέξεων.  (Μονάδες 15)

7) Στα παραπάνω αποσπάσματα διακρίνεται ένας έντονα δραματικός χαρακτήρας. Ποια στοιχεία, κατά τη γνώμη σας, προσδίδουν θεατρικό χαρακτήρα στην αφήγηση; (150 - 200 λέξεις) (Μονάδες 15)

8) «Κι έτσι είναι που αρχίζει στις μέρες μας η πρώτη πράξη από το δράμα της γιαγιάς, της εργαζόμενης Τούλας που πρόκειται να φέρει στον κόσμο παιδί, και του παιδιού που πρόκειται να γεννηθεί». Να παρουσιάσετε σ' ένα κείμενο περίπου 200 λέξεων το πώς αντιλαμβάνεστε εσείς το «δράμα» της γιαγιάς, της εργαζόμενης Τούλας και του παιδιού που πρόκειται να φέρει στον κόσμο. (Μονάδες 15)

9) Καταγράψτε σ' ένα φύλλο χαρτί κάποια πράγματα για τη ζωή και τις συνήθειες ενός ηλικιωμένου ατόμου που γνωρίζετε. Στη συνέχεια, γράψτε ένα κείμενο 200 περίπου λέξεων με τον εσωτερικό μονόλογο του χαρακτήρα που δημιουργήσατε σε πρώτο ενικό πρόσωπο (Δημιουργική γραφή).
 

Ν. ΓΛΩΣΣΑ - ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥ ΆΛΛΟΥ - Η ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ - ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Ενότητα: Αναπαραστάσεις του διαφορετικού Άλλου

Κείμενο 1

Η θέση των ηλικιωμένων στη σημερινή κοινωνία 

   

   (1) Από τις πιο παράξενες όψεις της ελληνικής δημόσιας ζωής είναι ίσως οι επαναλαμβανόμενες από όλες τις πλευρές κραυγές απελπισίας για την εξέλιξη του πληθυσμού στη χώρα μας. «Είμαστε χώρα γερόντων» είναι το συμπέρασμα και η προτροπή αβίαστη: «γεννάτε γιατί χανόμαστε»... Την ίδια στιγμή, όμως, γνωρίζουμε όλοι σε τι συνθήκες είναι υποχρεωμένοι να ζουν στη μεγάλη τους πλειοψηφία οι ηλικιωμένοι της χώρας μας. Αδιαφορία, ανέχεια, μιζέρια. Πώς άραγε συμβαίνει αυτό; Πώς είναι δυνατό μια «χώρα γερόντων» να μη φροντίζει καθόλου για τα γηρατειά;
   (2) Ενδιαφέρουσα, ωστόσο, είναι για το συγκεκριμένο ζήτημα η αναδρομή στο παρελθόν. Σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας παρουσιάζονται διάφορες μορφές πάλης νεότερων και γεροντότερων και η έκβαση της μάχης είναι προδιαγεγραμμένη. Οι περιπτώσεις υπερίσχυσης των γεροντότερων είναι σπάνιες ως ανύπαρκτες. Οι μύθοι των περισσοτέρων λαών καταγράφουν παρόμοιες συγκρούσεις και επισφραγίζουν τη νίκη των νεότερων μέσα από ποικίλου είδους αναμετρήσεις του πατέρα με το γιο: ο Κρόνος με τον Ουρανό, ο Οιδίποδας με το Λάϊο, ο Θησέας με τον Αιγέα. Υπάρχουν, βέβαια, και οι μορφές των δημογερόντων στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ή του σοφού Νέστορα στην Ομηρική εποχή, οι οποίοι μάς θυμίζουν τη σημασία της μετάδοσης γνώσεων και εμπειρίας από τη μία γενιά στην επόμενη.
   (3) Σε κάθε περίπτωση, αυτές οι μυθικές ιστορικές μορφές συγκαταλέγονται στο σύνολό τους στα μέλη των ανωτέρων κοινωνικά και οικονομικά τάξεων. Πουθενά στην ιστορία και τη λογοτεχνία δε θα συναντήσουμε τους «φτωχούς γέρους» παρά μόνο στην οικογένεια ή στο περιβάλλον των ισχυρών κάθε εποχής. Η σκληρή εργασία και η έλλειψη οποιασδήποτε φροντίδας κρατούσε το μέσο όρο ανώτερης ηλικίας πολύ χαμηλά. Στον εικοστό, όμως, αιώνα, με τη θεαματική πρόοδο της ιατρικής, η γήρανση του παγκόσμιου πληθυσμού είναι πλέον γεγονός. Σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, το 2025 προβλέπεται ότι οι άνθρωποι που θα είναι άνω των εξήντα θα αποτελούν το 14% του παγκόσμιου πληθυσμού της γης.
   (4) Αυτή, ωστόσο, η οφθαλμοφανής εξέλιξη δεν οδηγεί στη βελτίωση  των συνθηκών ζωής των ηλικιωμένων. Οι πρώτοι που θίγονται από την οικονομική κρίση στις αναπτυγμένες χώρες είναι τα δύο όρια των «παραγωγικών» ηλικιών, η νεολαία και οι ηλικιωμένοι. Πολύ γρήγορα η «ευλογία» της σύνταξης μετατρέπεται από κοινωνική κατάκτηση σε ατομικό βραχνά. Όταν για πρώτη φορά στη ζωή του ο εργαζόμενος βρεθεί με πλούσιο ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή του, δε θα έχει πλέον τα υλικά μέσα, για να ξεφύγει από την καθημερινή μιζέρια της τηλεόρασης και του καφενείου. Επιπλέον, θα έχει να αντιμετωπίσει τη στάση των ενηλίκων απέναντί του, η οποία θα είναι υποκριτική, καθώς κάτω από το σεβασμό θα κρύβεται μια συμπεριφορά υποτίμησης. Ωστόσο, και έξω από το σπίτι οι συνθήκες δε θα είναι πιο ευνοϊκές για τους ηλικιωμένους.
   (5) Κλείνοντας, καλό είναι να επισημανθεί ότι η κοινωνία ταυτίζει την ιδανική εικόνα του ηλικιωμένου με τον ασπρομάλλη σοφό, ο οποίος βρίσκεται υπεράνω των των καθημερινών προβλημάτων. Αν αποκλίνει από αυτό το πρότυπο, πέφτει από το ύψος του. Η αντίθετη όψη του νομίσματος είναι ο γέρος - ξεμωραμένος¹, με τον οποίο γελάνε τα παιδιά. «Έτσι κι αλλιώς», όπως υποστηρίζει και η Σιμόν ντε Μποβουάρ², «είτε με την αρετή είτε με την υποβάθμισή τους, οι ηλικιωμένοι δεν ανήκουν στην ανθρωπότητα». Δεν είναι, λοιπόν, δύσκολο να συμπεράνει κανείς ότι τη θέση του Καιάδα³ στην Αρχαία Σπάρτη σήμερα την έχει πάρει για τους ηλικιωμένους το περιθώριο. Γι' αυτό το λόγο, το πρώτο αίτημα μιας εξισωτικής πολιτικής για τα μέλη της κοινωνίας είναι να αποδοθεί στους ηλικιωμένους πολίτες το μέγιστο αγαθό που τους έχει αφαιρεθεί, η ανθρώπινη ιδιότητα.

Από τον Ιό της Κυριακής, εφημ. Ελευθεροτυπία, 5/6/1994 (διασκευή). Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: https://filologika.gr/lykio/a-lykiou-2/neoelliniki-glossa/triti-ilikia-b-kritirio-axiologisis/

Σημειώσεις:

1. Αυτός που έχει χάσει το μυαλό, τη λογική του.

2. Γνωστή Γαλλίδα συγγραφέας, φιλόσοφος και φεμινίστρια. 

3. Μεγάλο βάραθρο στην Αρχαία Σπάρτη, όπου λέγεται ότι οι Αρχαίοι Σπαρτιάτες έριχναν τα ανάπηρα ή καχεκτικά βρέφη, για να διασφαλίσουν την ευγονία της φυλής τους. 

Κείμενο 2

Τρίτη ηλικία

   (1) Στη σύγχρονη εποχή, η θέση των ηλικιωμένων στην κοινωνία είναι διαφορετική απ' ότι παλαιότερα. Ο ρόλος της γιαγιάς και του παππού στην οικογένεια έχει υποβαθμιστεί, καθώς οι μορφές τους δεν έχουν το κύρος που είχαν σε προηγούμενες εποχές. Σήμερα, το μεγάλωμα των παιδιών αναλαμβάνουν κυρίως επαγγελματίες είτε γιατί οι παππούδες βρίσκονται μακριά, σε κάποιο χωριό, είτε γιατί οι νεότεροι δεν τους εμπιστεύονται.

   (2) Βέβαια, υπάρχει και η άλλη όψη, των ηλικιωμένων που παραμένουν υγιείς, δραστήριοι και ακμαίοι. Στην εποχή μας ένας άνθρωπος εβδομήντα πέντε χρόνων θεωρείται και είναι νέος, ενώ παλαιότερα, λόγω των δύσκολων συνθηκών της ζωής, από τα εξήντα χρόνια τους πολλοί άνθρωποι αισθάνονταν και φαίνονταν γερασμένοι.

   (3) Ακραίο και θλιβερό είναι το φαινόμενο των ηλικιωμένων, οι οποίοι, αν και είναι σωματικά και ψυχικά υγιείς και έχουν οικογένειες, εγκαταλείπονται σε ιδρύματα και γηροκομεία. Πάντως, στην Ελλάδα ο θεσμός της οικογένειας είναι ακόμη ζωντανός και οι παππούδες συνήθως έχουν την αγάπη και τη μέριμνα των υπόλοιπων μελών.

   (4) Η θέση των ηλικιωμένων είναι καλύτερη στην επαρχία, καθώς εκεί έχουν το δικό τους τρόπο ζωής, ελευθερία κινήσεων, δυνατότητα αυτενέργειας και κοινωνικής επαφής. Γενικά, όμως, η θέση τους έχει υποβαθμιστεί λόγω του διαφορετικού τρόπου ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Οι γρήγοροι ρυθμοί, οι αυξημένες απαιτήσεις, η αστικοποίηση, η φύση της εργασίας έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση ενός σύγχρονου τύπου «πυρηνικής» οικογένειας όπου ο παππούς και η γιαγιά δεν έχουν συχνά θέση. Στις μεγαλουπόλεις, οι ψυχρές και απρόσωπες πολυκατοικίες είναι αφιλόξενες για τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας.

   (5) Η κρίση του θεσμού της οικογένειας, η αμφισβήτηση παραδοσιακών αξιών και αρχών, η απομάκρυνση από τον παλαιότερο τρόπο ζωής, οι συχνά συμβατικές συγγενικές σχέσεις και η διεύρυνση του χάσματος των γενεών, είναι ορισμένοι επιπλέον λόγοι στους οποίους οφείλεται η υποβάθμιση της θέσης των ηλικιωμένων. Το πρόβλημα εντείνεται, καθώς δεν υπάρχει ουσιαστική κρατική μέριμνα και κοινωνική πρόνοια για τους ηλικιωμένους ανθρώπους.
   (6) Η οικογένεια και ο κοινωνικός περίγυρος μπορούν να συμβάλουν, ώστε να αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι πιο αισιόδοξα την ώριμη περίοδο της ζωής τους. Πρώτα - πρώτα πρέπει να τους δείξουν ότι δεν τους θεωρούν άχρηστους, αλλά ότι τους αγαπούν και νοιάζονται γι' αυτούς. Έπειτα, πρέπει να τους ωθούν να είναι δραστήριοι και δημιουργικοί. Γενικά, ο περίγυρος και η οικογένεια βοηθούν τους γεροντότερους, όταν τους θεωρούν ισότιμα μέλη της κοινωνίας.
   (7) Και η πολιτεία μπορεί και πρέπει να βοηθήσει τους ηλικιωμένους να έχουν μια ζωή «γεμάτη» και ενδιαφέρουσα, κυρίως όμως αξιοπρεπή, παρέχοντας ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, καλές συντάξεις, ασφάλεια. Η δημιουργία συμβουλευτικών κέντρων για την τρίτη ηλικία θα βοηθούσε να δουν οι ηλικιωμένοι τα προβλήματά τους από άλλη οπτική. Τέλος, πρέπει να δίνει το κράτος δυνατότητες ψυχαγωγίας και απασχόλησης στους ηλικιωμένους, αφού η απασχόληση είναι ο καλύτερος τρόπος να διατηρήσουν τη ζωτικότητα και την αισιοδοξία τους.

Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: https://ioannis-kanakoydis6.webnode.gr/news/%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%BF-%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%B7%CF%82-%28-%CF%84%CF%81%CE%AF%CF%84%CE%B7-%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AF%CE%B1-%29/

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α':
1) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της δεύτερης (2) και της τρίτης (3) παραγράφου του Κειμένου 1. (Μονάδες 15)

2) Να συνοψίσετε τις απόψεις του αρθρογράφου του Κειμένου 1 σε σχέση με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι στις μέρες μας σε 60 - 80 λέξεις. (Μονάδες 15)

3) Να συνοψίσετε τις απόψεις του συντάκτη του Κειμένου 2 σε σχέση με τις αιτίες που προκαλούν την υποβάθμιση της ζωής των ηλικιωμένων. (Μονάδες 15)

4) Να αποδώσετε περιληπτικά σε μια παράγραφο 60 - 80 λέξεων τις προτάσεις του συντάκτη του Κειμένου 2 για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι.  (Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β':
 1) Να ελέγξετε την ορθότητα ή το λάθος, σύμφωνα με το Κείμενο 1, των παρακάτω προτάσεων σημειώνοντας Σ (Σωστό) ή Λ (Λάθος). Να αιτιολογήσετε κάθε επιλογή σας σε μια σύντομη παράγραφο, παραπέμποντας και στο κείμενο. (Μονάδες 15)  
α) Η υπογεννητικότητα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα μας.
β) Η αναδρομή στο παρελθόν αποδεικνύει ότι διαχρονικά οι γεροντότεροι υπερίσχυαν στην πάλη τους με τους νεότερους.
γ) Η εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης συνέβαλε καθοριστικά στην αύξηση του προσδόκιμου ορίου ζωής.
δ) Η συνταξιοδότηση δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να εκπληρώσουν όλα όσα επιθυμούν, καθώς πλέον διαθέτουν άπλετο ελεύθερο χρόνο.
ε) Στη σημερινή εποχή, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι είναι η περιθωριοποίησή τους.

2) Να ελέγξετε την ορθότητα ή το λάθος, σύμφωνα με το Κείμενο 2, των παρακάτω προτάσεων σημειώνοντας Σ (Σωστό) ή Λ (Λάθος). Να αιτιολογήσετε κάθε επιλογή σας σε μια σύντομη παράγραφο παραπέμποντας και στο κείμενο.(Μονάδες 15)
α) Η έλλειψη εμπιστοσύνης των νεότερων απέναντι στους ηλικιωμένους είναι ένας από τους λόγους που οι τελευταίοι δεν ασχολούνται με το μεγάλωμα των παιδιών.
β) Λόγω της κρίσης του θεσμού της οικογένειας στην Ελλάδα όλο και πιο πολλοί ηλικιωμένοι εγκαταλείπονται στα γηροκομεία.
γ) Η ζωή των ηλικιωμένων είναι πιο δύσκολη στην επαρχία, γιατί στερούνται υποδομών και ιατρικών υπηρεσιών.
δ) Η έλλειψη ουσιαστικής μέριμνας και πρόνοιας από το κράτος για τους ηλικιωμένους συμβάλλει στην περιθωριοποίησή τους.
ε) Η οικογένεια οφείλει να ενθαρρύνει τους ηλικιωμένους προς μια δραστήρια και δημιουργική ζωή.


3) Ποια αλλαγή, σύμφωνα με τον αρθρογράφο του Κειμένου 1, σημειώθηκε τον 20ό αιώνα σε σχέση με τη γήρανση του πληθυσμού; (Μονάδες 10)

4) Ποια είναι τα προβλήματα που, σύμφωνα με τον συντάκτη του Κειμένου 1, αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι στις μέρες μας; (Μονάδες 10)

5) Ποιες στερεοτυπικές εικόνες για τους ηλικιωμένους κυριαρχούν στην εποχή μας, σύμφωνα με το Κείμενο 1; (Μονάδες 10)

6) Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί ο συντάκτης του Κειμένου 1 στην πέμπτη (5) παράγραφο; Τι επιδιώκει μ' αυτή του την επιλογή; (Μονάδες 15) 

7) Ποια είναι η άποψη του συντάκτη του Κειμένου 2 για τη θέση των ηλικιωμένων στη σημερινή εποχή; Με ποιον τρόπο προσπαθεί να πείσει; (Μονάδες 10)

8) Ποιο είναι το κρίσιμο ερώτημα που θέτει το Κείμενο 2 κατά τη γνώμη σας; Ποια στοιχεία του κειμένου το επιβεβαιώνουν; (Μονάδες 10)

9) Σε ποιους παράγοντες αποδίδει ο συντάκτης του Κειμένου 2 τα προβλήματα των ηλικιωμένων στις μέρες μας; (Μονάδες 10)

10) Με ποιους τρόπους, σύμφωνα με τον συντάκτη του Κειμένου 2, μπορούν η οικογένεια και η πολιτεία να συμβάλουν στη δραστηριοποίηση των ηλικιωμένων; (Μονάδες 10)

11) Στην 1η παράγραφο του Κειμένου 1 να εντοπίσετε τα ρητορικά ερωτήματα και να εξηγήσετε ποιος είναι ο ρόλος τους στην προσπάθεια του αρθρογράφου να πείσει τους αναγνώστες του, λαμβάνοντας υπόψη σας τη θεωρία για τους τρόπους και τα μέσα πειθούς. (Μονάδες 10)

12) Να σχολιάσετε τη φράση: «Οι πρώτοι που θίγονται από την οικονομική κρίση στις αναπτυγμένες χώρες είναι τα δύο όρια των «παραγωγικών» ηλικιών, η νεολαία και οι ηλικιωμένοι» (Κείμενο 1) σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων με την τεχνική της διαίρεσης.  (Μονάδες 10)

13) Να σχολιάσετε τη φράση: «Στις μεγαλουπόλεις, οι ψυχρές και απρόσωπες πολυκατοικίες είναι αφιλόξενες για τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας» (Κείμενο 2) σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων. (Μονάδες 10)

14) Ποιο είναι το κύριο θέμα που θίγει ο συντάκτης του Κειμένου 2; Αφού το εντοπίσετε, να δώσετε έναν άλλο τίτλο στο κείμενο. (Μονάδες 10) 

15) Να προσέξετε τον τρόπο με τον οποίο ο αρθρογράφος του Κειμένου 1 στη δεύτερη (2) και την τρίτη (3) παράγραφο χρησιμοποιεί την ιστορική αναδρομή. Για ποιο λόγο πιστεύετε πως κάνει αυτή την επιλογή; Σε τι εξυπηρετεί για την ανάδειξη της θέσης του; (Μονάδες 10)

16) Στην πέμπτη (5) παράγραφο του Κειμένου 2 ο συντάκτης του παραθέτει, χωρίς να συνδέει, το ένα μετά το άλλο, τα επιμέρους στοιχεία της επιχειρηματολογίας του. Γιατί νομίζετε ότι επιλέγει αυτόν τον τρόπο παρουσίασης; (Μονάδες 10)

17) Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της τρίτης (3) παραγράφου του Κειμένου 2. Γιατί νομίζετε ότι ο συντάκτης του επέλεξε τον συγκεκριμένο τρόπο;  (Μονάδες 10)

18) Να εντοπίσετε τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται (συνοχή, συνεκτικότητα) οι επιμέρους ιδέες της έκτης (6) παραγράφου του Κειμένου 2.  (Μονάδες 15)

19) Ποιο είναι το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στην πέμπτη (5) παράγραφο του Κειμένου 1; Να ερμηνεύσετε την επιλογή του αρθρογράφου, λαμβάνοντας υπόψη το σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το συγκεκριμένο άρθρο. (Μονάδες 10)

20) «Είμαστε χώρα γερόντων» είναι το συμπέρασμα και η προτροπή αβίαστη: «γεννάτε γιατί χανόμαστε»... (Κείμενο 1). Σε τι νομίζετε ότι αποσκοπεί ο αρθρογράφος με τη χρήση του ευθέος λόγου στο σημείο αυτό; α) Να ξαναγράψετε την παραπάνω φράση σε πλάγιο λόγο, κάνοντας όλες τις απαραίτητες μετατροπές, β) Να εξετάσετε το επικοινωνιακό αποτέλεσμα που προκύπτει από τη μετατροπή. (Μονάδες 15)

21) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις ακόλουθες φράσεις του Κειμένου 1 (Μονάδες 10) :
α) «γεννάτε γιατί χανόμαστε» 
β) «χώρα γερόντων»
γ) «παραγωγικών» ηλικιών
δ) η «ευλογία» της σύνταξης
ε) «Έτσι κι αλλιώς» ... «είτε με την αρετή είτε με την υποβάθμισή τους, οι ηλικιωμένοι δεν ανήκουν στην ανθρωπότητα». 

22) «Ακραίο και θλιβερό είναι το φαινόμενο των ηλικιωμένων, οι οποίοι, αν και είναι σωματικά και ψυχικά υγιείς και έχουν οικογένειες, εγκαταλείπονται σε ιδρύματα και γηροκομεία» (Κείμενο 2). Να εξηγήσετε τη λειτουργία της παθητικής σύνταξης στην παραπάνω περίοδο. Τι νομίζετε ότι πετυχαίνει ο συγγραφέας με την επιλογή του αυτή; (Μονάδες 10)
 
23) Πλειοψηφία, δημογερόντων, οφθαλμοφανής, τηλεόρασης, απρομάλλης (Κείμενο 1): Αφού ετυμολογήσετε τις παραπάνω λέξεις, να αξιοποιήσετε το κάθε ένα συνθετικό τους, για να γράψετε μια νέα, σύνθετη λέξη. (Μονάδες 10)

24) Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες συνώνυμες (Κείμενο 1) (Μονάδες 10): 
α) «Από τις πιο παράξενες όψεις της ελληνικής δημόσιας ζωής είναι...»
β) «... η έκβαση της μάχης είναι προδιαγεγραμμένη»
γ) «... αυτές οι μυθικές ιστορικές μορφές συγκαταλέγονται στο σύνολό τους...»
δ) «Η σκληρή εργασία και η έλλειψη οποιασδήποτε φροντίδας κρατούσε το μέσο όρο ανώτερης ηλικίας πολύ χαμηλά».
ε) «...κάτω από το σεβασμό θα κρύβεται μια συμπεριφορά υποτίμησης...»

25) Να γράψετε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων (Κείμενο 1) (Μονάδες 10):
α) «Την ίδια στιγμή, όμως, γνωρίζουμε όλοι...»
β) «Οι μύθοι των περισσοτέρων λαών καταγράφουν παρόμοιες συγκρούσεις...»
γ) «Η σκληρή εργασία και η έλλειψη οποιασδήποτε φροντίδας...»
δ) «Αυτή, ωστόσο, η οφθαλμοφανής εξέλιξη δεν οδηγεί στη βελτίωση  των συνθηκών ζωής...»
ε) «θα έχει να αντιμετωπίσει τη στάση των ενηλίκων απέναντί του, η οποία θα είναι υποκριτική...»

26) Να προσδιορίσετε τις νοηματικές σχέσεις που δηλώνουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις και εκφράσεις (Κείμενο 1) (Μονάδες 10):
α) «Την ίδια στιγμή, όμως, γνωρίζουμε όλοι σε τι συνθήκες είναι υποχρεωμένοι να ζουν στη μεγάλη τους πλειοψηφία οι ηλικιωμένοι της χώρας μας».
β) «Υπάρχουν, βέβαια, και οι μορφές των δημογερόντων στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ή του σοφού Νέστορα στην Ομηρική εποχή...»
γ) «Επιπλέον, θα έχει να αντιμετωπίσει τη στάση των ενηλίκων απέναντί του...»
δ) «Δεν είναι, λοιπόν, δύσκολο να συμπεράνει κανείς...»
ε) «Γι' αυτό το λόγο, το πρώτο αίτημα μιας εξισωτικής πολιτικής...» 

27) Οι παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις του Κειμένου 2 έχουν περισσότερες από μία σημασίες. Να χρησιμοποιήσετε καθεμιά από τις λέξεις αυτές σε μια πρόταση με σημασία διαφορετική από αυτή που έχει στο κείμενο. Να μην τις χρησιμοποιήσετε μεταφορικά (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τις λέξεις ως προς την πτώση και τον αριθμό. (Μονάδες 10)
α) «Στη σύγχρονη εποχή, η θέση των ηλικιωμένων στην κοινωνία είναι διαφορετική απ' ότι παλαιότερα».
β) «Ο ρόλος της γιαγιάς και του παππού στην οικογένεια έχει υποβαθμιστεί...»
γ) «Βέβαια, υπάρχει και η άλλη όψη...» 
δ) «...και η διεύρυνση του χάσματος των γενεών...»
ε) «...παρέχοντας ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, καλές συντάξεις, ασφάλεια...»  

28) (Κείμενο 2): Να αποδώσετε με ισοδύναμες (νοηματικά) λέξεις ή φράσεις τα υπογραμμισμένα σημεία όπου ο λόγος χρησιμοποιείται μεταφορικά. (Μονάδες 10)
α) «Βέβαια, υπάρχει και η άλλη όψη, των ηλικιωμένων που παραμένουν υγιείς, δραστήριοι και ακμαίοι...»
β) «Πάντως, στην Ελλάδα ο θεσμός της οικογένειας είναι ακόμη ζωντανός...»
γ) «Στις μεγαλουπόλεις, οι ψυχρές και απρόσωπες πολυκατοικίες είναι αφιλόξενες για τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας» 
δ) «Και η πολιτεία μπορεί και πρέπει να βοηθήσει τους ηλικιωμένους να έχουν μια ζωή «γεμάτη» και ενδιαφέρουσα...»

29) (Κείμενο 2): Να αντικαταστήσετε καθεμία από τις παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις με μία συνώνυμη, προκειμένου να αποδώσετε στο επίπεδο λόγου μεγαλύτερη επισημότητα. (Μονάδες 10)
α) «Σήμερα, το μεγάλωμα των παιδιών αναλαμβάνουν κυρίως επαγγελματίες...»
β) «... στην Ελλάδα ο θεσμός της οικογένειας είναι ακόμη ζωντανός...»
γ) «Η θέση των ηλικιωμένων είναι καλύτερη στην επαρχία...»
δ) «Γενικά, ο περίγυρος και η οικογένεια βοηθούν τους γεροντότερους...»
ε) «...πρέπει να δίνει το κράτος δυνατότητες ψυχαγωγίας και απασχόλησης στους ηλικιωμένους...»

30) (Κείμενο 2): «Οι γρήγοροι ρυθμοί, οι αυξημένες απαιτήσεις, η αστικοποίηση, η φύση της εργασίας έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση ενός σύγχρονου τύπου «πυρηνικής» οικογένειας όπου ο παππούς και η γιαγιά δεν έχουν συχνά θέση». Να αιτιολογήσετε τη χρήση  του ασύνδετου σχήματος μεταξύ των υπογραμμισμένων φράσεων στην παραπάνω περίοδο λόγου. (Μονάδες 10)

31) Να συγκρίνετε τα δύο κείμενα (Κείμενο 1 και 2) ως προς τις θέσεις των συντακτών τους. Σε ποια σημεία συμφωνούν; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 15)

32) Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρατηρείτε ανάμεσα στα δύο κείμενα (Κείμενο 1 και 2); Ποιο από τα δυο, κατά τη γνώμη σας, μεταδίδει πιο αποτελεσματικά το νόημά του;  (Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ):
Επιχειρηματολογικό κείμενο: Ανάρτηση σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης (Facebook).
Ρόλος: Μαθητής Λυκείου 
Αποδέκτης: Δημόσια κοινοποίηση

ΘΕΜΑ: Η στάση που πρέπει να κρατούν οι νεότεροι απέναντι στα άτομα της τρίτης ηλικίας. Στο κείμενό σας μπορείτε να αξιοποιήσετε στοιχεία από τα Κείμενα 1 και 2 (300 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)

  ❋

Επιχειρηματολογικό κείμενο: Άρθρο σε τοπική εφημερίδα της πόλης σας

Ρόλος: Μαθητής Λυκείου

Αποδέκτες: Ευρύ κοινό

ΘΕΜΑ: Τα προβλήματα των ηλικιωμένων στη σημερινή εποχή και οι τρόποι με τους οποίους η κοινωνία μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση των συνθηκών της ζωής των ηλικιωμένων ατόμων. Στο άρθρο σας να αξιοποιήσετε στοιχεία από τα Κείμενα 1 και 2 (300 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)