Ν. ΓΛΩΣΣΑ - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ - Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΧΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ: Επικοινωνία

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Κανείς δε στέλνει σήμερα γράμματα

Εισαγωγικό σημείωμα
   H Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι συγγραφέας και καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Στο συγκεκριμένο έργο αποτυπώνει την ιδιαίτερη σχέση μητέρας και κόρης, και ταυτόχρονα τη σχέση δυο κορυφαίων εκπροσώπων της ελληνικής πεζογραφίας, μέσα από τα γράμματα που έστελνε η μια στην άλλη τη δεκαετία 1960-1970. Το κείμενο με τίτλο «Κανείς δε στέλνει σήμερα γράμματα» είναι διασκευασμένο απόσπασμα τμήματος της εισαγωγής του βιβλίου. Προσφέρεται για μια σπουδή πάνω στα ζητήματα της κατασκευής του Εαυτού και της επικοινωνίας με τον Άλλο μέσα από την έντυπη αλληλογραφία.

Κείμενο
   Να γράφεις γράμματα. Να επικοινωνείς με τον απόντα. Ποιος αλληλογραφεί σήμερα; Από τα βάθη των αιώνων, τα ιδιωτικά γράμματα έριχναν ασταμάτητα γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα σε δύο απουσίες. Εδώ και αιώνες, «γράφω ένα γράμμα» σήμαινε «παρεμβαίνω σε αυτό που λείπει». Εδώ και αιώνες, το γράμμα ήταν ένας μονόλογος που ονειρευόταν το διάλογο. «Στέλνω μια επιστολή» σήμαινε «υποδύομαι μια «δια ζώσης» συνομιλία που λανθάνει». Ο άλλος που λείπει κάνει το γράμμα να υπάρχει. Όμως, δεν υπάρχει η φωνή μέσα σε αυτό, δεν υπάρχει το βλέμμα, το δέρμα, η μυρωδιά, δεν υπάρχει το άγγιγμα. Λείπει ο ήχος της φωνής που μπορεί να ζεστάνει ή να παγώσει την καρδιά, λείπει η
βλεμματική επαφή που μπορεί να κάνει τον αποδέκτη του γράμματος να νιώσει ζωντανός ή νεκρός. Κι όμως η απόσταση πληγώνει, αλλά και προστατεύει. Το κάθε γράμμα ένας περιφρουρημένος τόπος. Ο επιστολογράφος, δίχως να εκτίθεται στην αμεσότητα του βλέμματος και της παρουσίας του άλλου, διαχειρίζεται κατά βούληση την εικόνα του εαυτού του. Για αιώνες, τα γράμματα λειτουργούσαν σαν ένας επιλεκτικός καθρέπτης του εαυτού.[...]
   Ποιος αλληλογραφεί σήμερα; Τα νέα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας, η δυνατότητα μιας «εδώ και τώρα, αυτή-τούτη-τη-στιγμή» επικοινωνίας αχρήστεψαν και έθεσαν εκτός τόπου και χρόνου το λόγο ύπαρξης των γραμμάτων. [...] Ποιος αντέχει σήμερα να περιμένει τρεις, τέσσερις, πέντε μέρες για την παραλαβή ενός γράμματος; Οι πιο ανυπόμονοι, με τα εξπρές τότε γράμματα, σήμερα θα πέθαιναν από αδημονία. Κι όμως, αυτή η μη απαντοχή στην αναμονή, αυτή η βουλιμία του εφήμερου και της στιγμής υπονομεύει αυτό που υποτίθεται ότι αναζητά: την επαφή με τον άλλο.

Τσαλίκογλου, Φ. (2008). Δε μ’ αγαπάς. Μ’ αγαπάς. Τα παράξενα της μητρικής αγάπης. Τα γράμματα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη στην κόρη της Μαργαρίτα Καραπάνου. Αθήνα: Καστανιώτης. 48-49.
(Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ -Φάκελος Υλικού για τους μαθητές)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Οι νέοι του σήμερα και του χθες και πώς έχει επηρεαστεί η ζωή τους από την εξέλιξη της τεχνολογίας.

   Πολλές φορές κάθομαι και παρατηρώ τους ανθρώπους που κινούνται μέσα στην πόλη και κυρίως τη νεολαία, τους μαθητές του γυμνασίου ή του λυκείου, δηλαδή όσους βρίσκονται στα χρόνια της εφηβείας και λίγο μεγαλύτερους και σκέφτομαι ή καλύτερα προσπαθώ να θυμηθώ πώς ήμουν εγώ και όλη η γενιά μου σε αυτές τις ηλικίες.

   Γεννημένος στις αρχές τις δεκαετίας του 80′, μιας από τις ομορφότερες, πιο συναρπαστικές αλλά παράλληλα και αντιφατικές δεκαετίες του 20ού αιώνα, η οποία έγινε σημείο αναφοράς για τις δεκαετίες που ακολούθησαν και ακόμα και σήμερα στο 21ο πρώτο αιώνα συνεχίζει να επηρεάζει τις παγκόσμιες τάσεις μόδας, μουσικής και γενικά τής ποπ κουλτούρας. [...]

   Ο τρόπος ζωής τότε ήταν εντελώς διαφορετικός, η καθημερινότητά μας δεν περιελάμβανε τόση μεγάλη ελευθερία κινήσεων, ειδικά για εμάς, τα παιδιά της επαρχίας και του χωριού. Αν και ζούσαμε κοντά στην πόλη, το δρομολόγιο μας ήταν σχολείο – λεωφορείο σπίτι -χωριό. [...]

   Τα ερεθίσματα για την προσωπική μας ανάπτυξη μέσα στον κοινωνικό ιστό τα παίρναμε αποκλειστικά από το περιβάλλον που κινούμασταν, δηλαδή την οικογένεια, τους φίλους και το σχολείο μιας και δεν είχαμε πρόσβαση στην τεχνολογία π.χ το ίντερνετ, την τηλεόραση, τα κινητά και τους υπολογιστές. Τα παιχνίδια μας και η διασκέδασή μας ήταν ανθρωποκεντρική δηλαδή είχε να κάνει με τους φίλους και τους ανθρώπους που είχαμε δίπλα μας και το πεδίο μας ήταν η ίδια η φύση και το περιβάλλον.

   Ζήσαμε και γαλουχηθήκαμε μέσα σε αυτήν. Κατά ένα μαγικό τρόπο ξέραμε πώς να επικοινωνούμε μεταξύ μας και να βρισκόμαστε χωρίς κινητά και ίντερνετ και τεχνολογία. Τα μόνα τεχνολογικά μέσα από τα οποία ενημερωνόμασταν για το τι γίνεται στον κόσμο ήταν τα πολύ περιορισμένα κανάλια της τηλεόρασης και το ραδιόφωνο, το περιεχόμενο των οποίων ήταν αγνό και κατά βάση ελεγχόμενο και από τα ίδια τα μέσα και από την οικογένειά μας. Τα κινούμενα σχέδια με τα οποία μεγαλώσαμε ήταν κατά βάση αθώα, προωθούσαν την αγάπη για τους ανθρώπους και τα ζώα, τη φύση και την οικογένεια.

   Τις πρώτες αισθηματικές γνωριμίες μας τις κάναμε εκ του σύνεγγυς, δηλαδή ο ένας δίπλα στον άλλον, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, ερεθίσματα, απογοητεύσεις ακόμα και τις ερωτικές περιπτύξεις, τα πρώτα φιλιά και τους πρώτους «πειραματισμούς» μας. Η ηθική μας ήταν διαφορετική, η παιδεία μας και ο βαθμός «έκθεσής» μας στη σκληρή πραγματικότητα της ζωής και στις τυχόν δυσκολίες και κακουχίες. [...]

   Οι έφηβοι και οι νέοι του 21ου αιώνα κατά ένα μεγάλο βαθμό δεν έζησαν ούτε πρόκειται να ζήσουν ποτέ αυτά που ζήσαμε εμείς και χωρίς τα μέσα που εμείς δεν είχαμε, αλλά στην τελική αποκτήσαμε μέσα στα χρόνια. Είναι οι ρυθμοί της ζωής και η τεχνολογία που τρέχει με μεγάλες ταχύτητες και τους παρασύρει και αυτούς μαζί, θέλοντας και μη, μιας και αν δεν πας με το ρεύμα κινδυνεύεις να μείνεις «απ’την απ’ έξω» και να χαρακτηριστείς οπισθοδρομικός και ντεμοντέ.

   Από πολύ μικρή ηλικία βομβαρδίζονται με εικόνες και «πρέπει», μαθαίνουν να παίζουν την τεχνολογία στα δάχτυλα και πολλές φορές μαθαίνουν μόνο αυτό, απορρίπτοντας κάθε άλλη μορφή παιχνιδιού και διασκέδασης, τα όποια θα τα βοηθούσαν να αναπτύξουν χρήσιμες ικανότητες και το πνεύμα της ομαδικότητας. Την εποχή των πολυμέσων και της εύκολης και, κυρίως, της ελεύθερης πρόσβασης στα πάντα, δε χρειάζεται να προσπαθήσεις και πολύ για πολλά πράγματα, τα όποια έχουν αντικατασταθεί από τα νέα μέσα.

   Το ομαδικό παιχνίδι στον δημόσιο ελεύθερο χώρο έχει αντικατασταθεί από τα παιχνίδια στο κινητό, στο tablet, στις παιχνιδομηχανές και τους υπολογιστές,  όπου τα παιδιά είναι «κρυμμένα» πίσω από οθόνες και τους τέσσερις τοίχους του σπιτιού τους. Οι σημερινοί νέοι έχουν περισσότερη ελευθερία κίνησης από μικρή ηλικία και η έξοδός τους μπορεί να γίνεται σε καθημερινή βάση. Δυστυχώς, την τελευταία δεκαετία η εγκληματικότητα και η παραβατικότητα έχουν αυξηθεί κατακόρυφα σε παγκόσμιο επίπεδο, η βία σε κάθε μορφή της και πολλά από τα θύματα αλλά και θύτες είναι άτομα νεαρής ηλικίας.

   Η έκθεση στη χρήση βίας γίνεται πολλές φορές από μικρή ηλικία από τα σημερινά κινούμενα σχέδια ή τις παιδικές ταινίες. Όσο περνούν τα χρόνια βλέπουμε νέους να συμπεριφέρονται λες και είναι ενήλικες, χάνοντας από νωρίς την αθωότητα και την καθαρότητα της ψυχής, το πώς εκφράζονται, στο ντύσιμο, στην ομιλία, στην υιοθέτηση κακών συνηθειών, τσιγάρο – αλκοόλ – ουσίες.

   Η ηθική και ο σωστός τρόπος συμπεριφοράς μέσα στην κοινωνία έχει αλλάξει και χρόνο με το χρόνο δέχεται «εκπτώσεις». 

Διασκευασμένο κείμενο από το Διαδίκτυο (2017)

https://www.sfirixtra.gr/oi-neoi-tou-shmera-kai-tou-xthes/ 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α' 

1. Ο συντάκτης του 2ου κειμένου συγκρίνει τον τρόπο ζωής της δικής του γενιάς με τον τρόπο ζωής των σημερινών νέων. Να παρουσιάσετε συνοπτικά (50 - 70 λέξεις) τις αλλαγές που επισημαίνει στον τρόπο ζωής των σημερινών νέων. (Μονάδες 15) 
2. Υποθέστε ότι θέλετε να ενημερώσετε κάποιον συμμαθητή σας για το περιεχόμενο του 2ου κειμένου. Να το αποδώσετε με λίγα λόγια (80 -100 λέξεις) και χωρίς δικά σας σχόλια, ώστε να δημοσιευτεί σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης (Facebook). (Μονάδες 15) 
3. Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει η συγγραφέας του 1ου κειμένου σε σχέση με το γιατί οι άνθρωποι σήμερα δε γράφουν γράμματα; Να παρουσιάσετε συνοπτικά (50 -70 λέξεις) την άποψή της σε ένα σύντομο κείμενο που θα διαβαστεί στη σχολική τάξη. (Μονάδες 15) 

 ΘΕΜΑ Β'

1. Ποια είναι η βασική αδυναμία που επισημαίνει η συγγραφέας του 1ου κειμένου, Φωτεινή Τσαλίκογλου, στην παραδοσιακή ιδιωτική αλληλογραφία και με ποιους τρόπους - γλωσσικές επιλογές στηρίζει την άποψή της; (Μονάδες 15)
2. «Το κάθε γράμμα ένας περιφρουρημένος τόπος» (1ο κείμενο), Να σχολιάσετε την παραπάνω άποψη, λαμβάνοντας υπόψη τα συμφραζόμενα του κειμένου. (Μονάδες 10)
3. Η συγγραφέας του 1ου κειμένου καταφεύγει στη χρήση ρητορικών ερωτημάτων. Σε τι πιστεύετε πως αποσκοπεί μ' αυτή της την επιλογή; (Μονάδες 10)
4. Ο συντάκτης του 2ου κειμένου παρουσιάζει μια εξωραϊσμένη εικόνα της εποχής που πέρασε ο ίδιος την εφηβεία του. Από ποια στοιχεία του κειμένου προκύπτει αυτό το συμπέρασμα; (Μονάδες 15)
5. Με ποιους τρόπους - γλωσσικές επιλογές επιδιώκει ο συντάκτης του 2ου κειμένου να παρουσιάσει την αντίθεση ανάμεσα στην εποχή που ο ίδιος ήταν νέος και τη σημερινή;  (Μονάδες 15)
6. Τι θέλει να τονίσει ο συντάκτης του 2oυ κειμένου με τη χρήση του α' ενικού και α' πληθυντικού προσώπου αφενός και με τη χρήση του γ' πληθυντικού αφετέρου;  (Μονάδες 10)
7. Για τον συντάκτη του 2ου κειμένου δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστα πράγματα και αντλούμε πληροφορίες γι' αυτόν μέσα από το κείμενο. Με βάση τα στοιχεία του κειμένου τι θα μπορούσατε να πείτε για τη ζωή, την ηλικία, το μορφωτικό του επίπεδο και το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζει; (Μονάδες 15)
8. Σε ποια συμπεράσματα θα καταλήγατε για τους συγγραφείς των δύο κειμένων, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία (κειμενικούς δείκτες)  και των δύο κειμένων;  (Μονάδες 15)
9. Οι συγγραφείς των δύο κειμένων εκφράζουν κάποιον κοινό προβληματισμό; Αν ναι, να τον αναπτύξετε σε μια παράγραφο (80 - 100 λέξεις) με την τεχνική της διαίρεσης. (Μονάδες 10)

 ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ) 

Επιχειρηματολογικό κείμενο - δημοσίευση στη σχολική εφημερίδα  

Ρόλος: Τελειόφοιτος Λυκείου

Αποδέκτες: Ευρύ κοινό

ΘΕΜΑ: Σε ποιους λόγους οφείλονται τα προβλήματα στην επικοινωνία που αντιμετωπίζουν οι νέοι σήμερα και ποιες μπορεί να είναι οι γενικότερες συνέπειες για τη ζωή τους; Να αξιοποιήσετε το περιεχόμενο των παραπάνω κειμένων. (Μονάδες 30)

 ❋

Επιχειρηματολογικό κείμενο - εισήγηση σε ημερίδα του Δήμου για τα προβλήματα της Νέας Γενιάς 

Ρόλος: Τελειόφοιτος Λυκείου - εκπρόσωπος δεκαπενταμελούς συμβουλίου

Αποδέκτες: Ευρύ κοινό / εκπρόσωποι δημοτικής αρχής / εκπρόσωπος Υπουργείου Παιδείας

ΘΕΜΑ: Σε ποιους λόγους οφείλονται τα προβλήματα στην επικοινωνία που αντιμετωπίζουν οι σημερινοί νέοι και η τάση τους να εξαρτώνται από την τεχνολογία; Με ποιους τρόπους θα μπορούσε να συμβάλλει το σχολείο και οι τοπικές κοινωνίες στην αντιμετώπση ανάλογων προβλημάτων;  Να αξιοποιήσετε το περιεχόμενο των παραπάνω κειμένων. (Μονάδες 30)