Ν. ΓΛΩΣΣΑ - ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥ ΆΛΛΟΥ - ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΓΕΡΟΙ - ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ

Ενότητα: Αναπαραστάσεις του διαφορετικού Άλλου

 

Κείμενο 1

[Οι νέοι και οι γέροι]

 

    (1) Λέγεται, συνήθως, ότι τα νιάτα είναι επαναστατικά, αγαπούν τις μεγάλες καινοτομίες, απαιτούν ριζικές λύσεις, δε δέχονται συμβιβασμούς. Λέγεται, ακόμη, ότι τα γεράματα είναι κατά κανόνα συντηρητικά -η ηλικία των συμβιβασμών- και ότι, στην ηλικία αυτή, ο άνθρωπος δε μετακινείται προς νέες καταστάσεις, άγνωστες και αδοκίμαστες. Και τούτο είναι αληθινό, ως ένα σημείο τουλάχιστον.

   (2) Σε αυτό το πλαίσιο και με τα ίδια μέτρα, μπορούμε μάλιστα να προσδιορίσουμε τα γεράματα της μικρής ηλικίας και τα νιάτα της μεγάλης ηλικίας. Παρατηρείται, δηλαδή, και το αντίθετο φαινόμενο. Υπάρχουν νέοι συντηρητικοί, συμβιβαστικοί, υποχωρητικοί, που δεν αγαπούν ό,τι πρόκειται να τους βγάλει έξω από τα καθιερωμένα, αλλά υπάρχουν και γέροντες ριζοσπαστικοί, που είναι νέοι στις σκέψεις και στα αισθήματα, που ενθουσιάζονται για τις επαναστατικές καινοτομίες. Τα δύο, λοιπόν, στρατόπεδα υπάρχουν και μακάρι να διαχωρίζονται ανάλογα με την ηλικία των «σταυροφόρων» τους, γιατί χρειάζονται και τα δύο· είναι απαραίτητα για την υγεία του κοινωνικού σώματος. Αλίμονο, στις κοινωνίες που αποτελούνται  μόνο από «νέους» στις ιδέες ανθρώπους, και αλίμονο, πάλι, στις κοινωνίες που είναι καμωμένες μόνο από «γέροντες» στα μυαλά  που τρέμουν κάθε μεταβολή και την καταριούνται. Ευλογημένες είναι εκείνες που έχουν και τις δύο κατηγορίες πολιτών. 

   (3) Την ιστορία του πολιτισμού τη γράφουν και οι δύο παρατάξεις: οι προοδευτικοί και οι συντηρητικοί, οι «νέοι», αλλά και οι «γέροι». Οι πρώτοι οδεύουν με ορμή σε καινούριες κατακτήσεις, οι δεύτεροι συντηρούν τα κεκτημένα, για να μείνουν, να αποτελέσουν την παράδοση. Να ανανεώνεις είναι ανάγκη· αυτό είναι το μεγάλο έργο της νεότητας. Αλλά εξίσου μεγάλη ανάγκη είναι, όσα με την ανανέωση έχεις κερδίσει, να τα σταθεροποιείς, να τα τακτοποιείς και να τα παραδίνεις στις επόμενες γενιές· αυτό είναι το μεγάλο χρέος της προχωρημένης ηλικίας. Κρίμα στον νέο που δεν υπήρξε καινοτόμος και ντροπή στο γέρο που εξακολουθεί να αρνιέται τα παραδομένα.  

   (4) Επομένως, κάθε ηλικία έχει τον δικό της ρόλο να παίξει και αστοχεί, όταν παίρνει τον ρόλο της άλλης. Αξιοπαρατήρητο μάλιστα είναι το εξής: όσο πιο επαναστάτης είναι κανείς στα νιάτα του, τόσο καταλαβαίνει στα γεράματά του την αξία του αποκτημένου και όσο πιο συντηρητικός είναι στα νιάτα του, τόσο λιγότερο εκτιμά την παράδοση στα γεράματά του.

Ε. Π. Παπανούτσος

(1984), Πρακτική Φιλοσοφία, Αθήνα, Δωδώνη, 176-178

Διασκευή

  (Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: https://ekthesi.tumblr.com/trapeza_alykeiou/21514

 

 Κείμενο 2

 

 

Η διάσταση ανάμεσα στην παλιά και τη νέα γενιά

   (1) Η σχέση ανάμεσα στην εφηβική και ώριμη γενιά, ανάμεσα σε γονείς και σε παιδιά, έχει ουσιαστικά μεταβληθεί στις μέρες μας σχετικά φυσικά με τις περασμένες εποχές και μάλιστα με τις πιο κοντινές. 

  (2) Η τρίτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης, δηλαδή η μετά από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού, είχε και φυσικά εξακολουθεί να έχει με την όλο και αυξανόμενη πρόοδό του, μια τεράστια επίδραση πάνω στα διάφορα πεδία της ζωής μας και προπαντός στο ψυχοπνευματικό πεδίο. Έφερε τέτοιες αλλαγές, που καμιά άλλη εποχή δε μπορούσε να προκαλέσει. Οι εξωτερικές του υλικού κόσμου αλλαγές είναι εξόφθαλμες. Οι εσωτερικές πάνω στη σκέψη, στη συμπεριφορά και στο θυμικό του ανθρώπου δεν είναι τόσο χτυπητές, είναι, όμως, βαθιές και έντονες όσο κι αν δε μας παρουσιάζονται με τις διαστάσεις των εξωτερικών μεταβολών και αλλαγών, επειδή διαποτιζόμαστε στο εσωτερικό μας μέρα με την ημέρα. 

   (3) Οι επιδράσεις του βιομηχανικού πνεύματος και του τεχνοκρατικού πολιτισμού που βάζουν τη σφραγίδα τους πάνω στην οργάνωση της σύγχρονης κοινωνίας μας, εκδηλώνονται κατά φυσικό λόγο πιο έντονα στη σκέψη, στη στάση και στη συμπεριφορά των νέων της εφηβικής ηλικίας, γιατί αυτή είναι δεκτική, τόσο των επιδράσεων όσο και των αλλαγών, επειδή διαμορφώνεται μέσα στο νέο κλίμα της εποχής του βιομηχανικού πνεύματος.

   (4) Ανάμεσα στις αλλαγές που παρουσιάζονται στις ανθρώπινες σχέσεις στην εποχή μας, μια έντονη μορφή, εντονότερη από κάθε άλλη εποχή, πήρε η διάσταση μεταξύ γονιών και παιδιών, μεταξύ ώριμων και νέας γενιάς. 

   (5) Οι γονείς, όπως και κάθε ώριμος στην ηλικία άνθρωπος, δεν είναι πια για το νέο, για τον έφηβο, πρόσωπα αυθεντίας, αλλά πρέπει να αναγνωρίζουν και να παρέχουν στον έφηβο ίσα δικαιώματα. Φαίνεται εκτός από τα άλλα, πως η σημερινή ώριμη γενιά έχασε πολύμερα και πολύπλευρα το σταθερό κοσμοθεωρητικό προσανατολισμό της και παραδέρνει χωρίς σταθερά ιδανικά και ηθικούς δεσμούς μέσα στη σύγχυση, που της προκάλεσαν οι απανωτές τεχνικές οικονομικές αλλαγές της τελευταίας τριακονταετίας. Tα βιώματα των συχνών και αλλεπάλληλων αυτών μεταβολών στα πεδία του εξωτερικού και εσωτερικού κόσμου της, την αδυνάτισαν ψυχικά σοβαρά, ώστε να μην είναι πια σε θέση να μπορεί να διαπαιδαγωγήσει τον έφηβο, το νέο. Άλλωστε, πολλές φορές αυτοί οι ίδιοι οι ώριμοι δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ζωής τους, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί σήμερα από τον τεχνικό και βιομηχανικό πολιτισμό! 

   (6) Η οικογενειακή ζωή των βιομηχανικών κοινωνιών μας, έχει τρομερά φτωχύνει και φυσικά δεν μπορεί να προσφέρει στο παιδί και στον έφηβο δυνατότητες για την ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεών του. Δεν μπορεί να το βοηθήσει, ώστε αυτό να ενταχθεί ομαλά μέσα σε μια κοινωνία και τους κανόνες της. Δεδομένου μάλιστα πως η εποχή μας απαιτεί τόσο από τον έφηβο, όσο και από τον ώριμο πολύ πιο μεγάλη από άλλοτε υπευθυνότητα, αυτονομία και προσωπική πρωτοβουλία, σε στιγμή που λείπει η ψυχική βοήθεια και δύναμη, εκείνη που άλλοτε τρεφόταν και δυνάμωνε από την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα και από τις προσωπικές σχέσεις των ανθρώπων, που θερμαίνονταν από περισσότερη εσωτερικότητα. [...] 

   (7) Λησμόνησε η ώριμη γενιά πως η εφηβεία είναι αξία ανθρώπινη και πως αυτή οφείλει να υποταχθεί, όπως όλες οι άλλες, σε αξίες ολοένα και πιο υψηλές. Κάθε στάδιο της ανάπτυξής μας αντιπροσωπεύει πραγματικά μιαν αξία και μια δική του αποστολή. Μέσα στη σύγχυση των πολυποίκιλων βιωμάτων και αλλαγών του πολιτισμού μας, η ώριμη γενιά ή απαρνιέται ή ξεχνά τη σημασία της εφηβείας, δεν την προσέχει ή λυπάται την κατάστασή της από αδυναμία να την κατανοήσει ή υπόκειται σε σοβαρή πλάνη, όταν τη λατρεύει. Κάτω από τέτοιες καταστάσεις, στάσεις της ώριμης γενιάς, δεν είναι παράξενο πως εκτροχιάζεται ή επαναστατεί η εφηβική ηλικία και σε συνέχειά της η νεότητα.

   (8) Η συμπεριφορά των νέων παρουσιάζεται μέσα στα πλαίσια της ηλικίας τους «Κανονικά ανώμαλη». Διαβαίνει κάπως το κανονικό και προχωρεί και πιο πέρα, προς κάτι όχι και ομαλό. Κι αυτό το όχι και ομαλό το χαρακτηρίζει η μανία για ανεξαρτησία κι όχι απλώς η φυσιολογική τάση, η δικαιολογημένη για την ηλικία, παρά μανία για ανεξαρτησία που εγγίζει πολλές φορές και σε αρκετές περιπτώσεις καθαρά τα όρια της αναρχίας. Στη συμπεριφορά πολλών νέων κυριαρχεί μια προκλητικότητα πολλές φορές όχι μόνον στις συζητήσεις, αλλά και σε κάθε ενέργειά τους, ακόμη μερικές φορές και στο ντύσιμο, φαινόμενο που διαβαίνει τα φυσιολογικά όρια της συγκινησιακής αναταραχής αυτής της ηλικίας. Ακόμη, σήμερα παρατηρείται, πέρα από κάθε (δικαιολογημένο εξαιτίας της ηλικίας) όριο, αδυναμία προσαρμογής και ένταξης μέσα στην παραδοσιακή κοινωνική ζωή. Το απροσάρμοστο σε μερικές περιπτώσεις φτάνει ως ψυχοπνευματική και ψυχική αδυναμία. [...] 

   (9) Οι συχνές ανταρσίες που παρατηρούμε στους νέους, προδίδουν τη διαμάχη που κάνει ο άνθρωπος να αγνοήσει τα όρια της ελευθερίας, προδίδουν τη σύγχυση που επικρατεί ανάμεσα στους ανθρώπους του βιομηχανικού πνεύματος, σε ό,τι αφορά στην αλληλοκατανόηση. Μαρτυρούν το πόσο δεν συνεννοούμαστε σήμερα οι άνθρωποι, γιατί οι σημασίες των λέξεων και των εννοιών παίρνουν στο νου του καθενός διάφορα νοήματα, γίνονται ολοένα και πιο προσωπικές, κλειστές, που αποκρούουν την επικοινωνία και δημιουργούν το ξεμοναχιασμένο άτομο. Έτσι, παρατηρεί κανένας, αυτό που προδίδουν οι ανταρσίες των νέων, πως ο άνθρωπος δεν ήταν ποτέ σε καμία άλλη εποχή τόσο «επιθετικός, αρπακτικός, μονήρης, ατομικιστής και ταυτόχρονα αγελαίος», κάτι που διαπιστώνει το βαθύ χάσμα, το οποίο χαίνει ανάμεσα στην τεχνοκριτικοεπιστημονική πρόοδο των ημερών μας και στην οπισθοδρόμηση της ψυχικής καλλιέργειας του σημερινού ανθρώπου. 

   (10) Οι ανταρσίες των νέων, οι ανυπακοές στους νόμους, η αυθάδικη στάση των νέων προδίδουν υποτροπή σήμερα σε αρχαϊκές πρωτόγονες μορφές συμπεριφοράς. Το θέαμα των αντιθέσεων μεταξύ των γενεών είναι θέμα παλιό, αρχαϊκό. [...] Σήμερα, όμως, παρατηρούμε μια υποτροπή του κακού. Και τίθεται το ερώτημα πώς αφήσαμε να υποτροπιάσει το φαινόμενο αυτό στην αρχαϊκή και πρωτόγονη μορφή του μέσα στις βιομηχανικές κοινωνίες μας; Η υποτροπή είναι αποτέλεσμα της υποβίβασης, που κάναμε εμείς, η ώριμη γενιά, του σκοπού της ζωής στην υλική και βιολογική επιβίωση εξορίζοντας τις πνευματικές ανθρωπιστικές αξίες από τους στόχους μας.  

   (11) Η αυθάδικη και επαναστατική συμπεριφορά των νέων προδίδει πως στις κοινωνίες μας σήμερα συναντά κανένας πνευματική και ψυχική ανωριμότητα σε πλησμονή, όπως και αστάθεια του χαρακτήρα, έλλειψη συναισθηματικής θέρμης και ανικανότητα για αυτοσυγκράτηση μεταξύ των μελών της κοινωνίας και δημιουργία ομαλών προσωπικών σχέσεων. Κι όπου παρατηρούνται αυτές οι ελλείψεις, εκεί παρουσιάζεται έντονα η τάση για σύγκρουση με τους ανθρώπους, τους κοινωνικούς κανόνες και τους νόμους. Είναι σωστό, λοιπόν, εκείνο που λέχθηκε, πως μια κοινωνία έχει τη νεολαία που της ταιριάζει! 

 (Ι. Ξηροτύρης), 

Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: https://www.schooltime.gr/2019/02/13/kritirio-aksiologisis-neo-sistima-xasma-geneon-ekthesi-a-likeiou/

 

 

 Κείμενο 3 (απόφθεγμα)

"Μπορούμε να γεννηθούμε γέροι, όπως μπορούμε να πεθάνουμε νέοι"

Ζαν Κοκτώ (Jean Cocteau) Γάλλος ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και ζωγράφος.

 

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

 

ΘΕΜΑ Α': 

1) Nα αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της δεύτερης και της τρίτης ( § 2 - 3) παραγράφου του Κειμένου 1 χωρίς να προσθέσετε δικά σας σχόλια (60 - 80 λέξεις). (Μονάδες 15)

 

2) Να συνοψίσετε τις απόψεις του συγγραφέα του Κειμένου 2 σε σχέση με τα συμπεράσματα που προκύπτουν για τη σύγχρονη κοινωνία εξαιτίας των νεανικών εξεγέρσεων και αντιδράσεων (§ 9 - 11) σε μια παράγραφο 80 - 100 λέξεων. (Μονάδες 15) 

 

ΘΕΜΑ Β': 

1) Να ελέγξετε την ορθότητα ή το λάθος, σύμφωνα με το Κείμενο 1, των παρακάτω προτάσεων σημειώνοντας ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ. Να αιτιολογήσετε την  κάθε επιλογή σας με παραπομπή στο κείμενο. (Μονάδες 10) 

α) Στην πλειονότητά τους οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι είναι συντηρητικοί και επιφυλακτικοί απέναντι στις καινοτομίες. 

β) Ο συγγραφέας υποστηρίζει πως η διάσταση ανάμεσα σε ώριμους και νέους είναι περισσότερο μια διαφοροποίηση ανάμεσα σε προοδευτικούς και συντηρητικούς ανθρώπους ανεξάρτητα από την ηλικία τους. 

γ) Σύμφωνα με τον συγγραφέα, είναι επικίνδυνο για μια κοινωνία να υπάρχουν σ' αυτή νέοι συντηρητικοί και ηλικιωμένοι ριζοσπαστικοί. 

δ) Οι νέοι είναι υποχρεωμένοι να συντηρήσουν και να συνεχίσουν την παράδοση που τους κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές. 

ε) Όσοι στα χρόνια της νεότητάς τους υπήρξαν επαναστάτες συνεχίζουν να είναι και στα χρόνια της ωριμότητάς τους.

2) Ποιο είναι, σύμφωνα με τον συγγραφέα του Κειμένου 1, το βασικό χαρακτηριστικό της νεανικής ηλικίας; Γιατί δεν είναι πάντοτε δεδομένο (60 - 80 λέξεις); (Μονάδες 10)

 

3) Γιατί, σύμφωνα με τον συγγραφέα του Κειμένου 1, θεωρείται απαραίτητη η συνύπαρξη των νέων και των γέρων για τη διασφάλιση της ιστορικής συνέχειας της κάθε κοινωνίας (60 - 80 λέξεις); (Μονάδες 10) 

 

4) Στο Κείμενο 1 να εντοπίσετε α) το ζήτημα που απασχολεί τον συγγραφέα, β) τη θέση του και τα επιχειρήματα με τα οποία τη στηρίζει, γ) το συμπέρασμα με το οποίο καταλήγει στον επίλογο. (Μονάδες 15)

 

5) Nα σημειώσετε τη σωστή απάντηση που ολοκληρώνει το νόημα στις παρακάτω φράσεις, τεκμηριώνοντας τις απαντήσεις σας με στοιχεία του Κειμένου 2. (Μονάδες 10)

 

α) Η τρίτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης ... 

Ι) έφερε τεράστιες αλλαγές στην καθημερινότητα των ανθρώπων και στον ψυχισμό τους. 

ΙΙ) έφερε σημαντικές αλλαγές μόνο στον τομέα του υλικού πολιτισμού. 

ΙΙΙ) επηρέασε ελάχιστα τη συμπεριφορά και το θυμικό των ανθρώπων.

β) Η κρίση ιδανικών και προσανατολισμού εξαιτίας των ραγδαίων αλλαγών στη σύγρονη εποχή είναι περισσότερο έντονη ...

Ι) στους εφήβους.

ΙΙ) στους ώριμους.

ΙΙΙ) στην οικογένεια.

γ) Πολύ συχνό φαινόμενο στη σύγχρονη εποχή είναι οι ώριμοι να... 

Ι) λατρεύουν και να θεοποιούν τη νιότη.  

ΙΙ) λησμονούν τη σημασία της εφηβείας για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου.  

ΙΙΙ) αποδίδουν στους νέους τη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των γενεών.

δ) Οι ανταρσίες των σύγχρονων νέων, κατά τον συγγραφέα, προδίδουν...

Ι) την αποτυχία των εκπαιδευτικών συστημάτων.

ΙΙ) την έλλειψη προτύπων, αξιών και ιδανικών στη νέα γενιά. 

ΙΙΙ) την έλλειψη επικοινωνίας και αλληλοκατανόησης των ανθρώπων στις σύγχρονες κοινωνίες.

ε) Η υποτροπή της συμπεριφοράς των νέων σε πιο πρωτόγονες μορφές αντίδρασης, σύμφωνα με τον συγγραφέα, οφείλεται... 

Ι) στο ότι η ώριμοι έθεσαν ως προτεραιότητα την υλική και βιολογική επιβίωση του ατόμου, παραγκωνίζοντας τις πνευματικές και ανθρωπιστικές αξίες. 

ΙΙ) στα ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα που μαστίζουν τις σύγρονες κοινωνίες. 

ΙΙΙ) στο ότι οι ώριμοι αδυνατούν πλέον να διαπαιδαδωγήσουν και ν' ασκήσουν επιρροή στους νέους.

6) Ποιος, σύμφωνα με τον συγγραφέα του Κειμένου 2, φέρει την ευθύνη για την κρίση που υπάρχει στις σχέσεις ωρίμων και νέων στην εποχή μας; (Μονάδες 10)

 

7) Σε ποιες αιτίες αποδίδει ο συγγραφέας του Κειμένου 2 την επαναστατική συμπεριφορά και τις εξεγέρσεις των νέων; (Μονάδες 15)

 

8) Το Κείμενο 2 ανήκει στον κειμενικό τύπο του δοκιμίου. Να αναφέρετε τρία (3) χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου κειμενικού είδους που εντοπίζετε στο κείμενο, αιτιολογώντας την απάντησή σας με τα αντίστοιχα χωρία. (Μονάδες 15)

9) Να σχολιάσετε τη φράση «Είναι σωστό εκείνο που λέχθηκε, πως μια κοινωνία έχει τη νεολαία που της ταιριάζει» (Κείμενο 2) σε μια παράγραφο 100 - 120 περίπου λέξεων. (Μονάδες 10) 

 

10) Το Κείμενο 2 γράφτηκε πριν από πολλά χρόνια. Νομίζετε πως ισχύουν και σήμερα όσα υποστηρίζει ο συγγραφέας για τους λόγους που προκαλούν τις νεανικές εξεγέρσεις και τις ακραίες συμπεριφορές; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 15)

 

11) Σε ποιο αναγνωστικό κοινό απευθύνεται, κατά τη γνώμη σας, ο συγγραφέας του Κειμένου 2 και ποιος είναι ο σκοπός του; (Μονάδες 10)

12) Με ποια αντεπιχειρήματα αντικρούει ο συγγραφέας του Κειμένου 1 την  επικρατούσα άποψη ότι τα νιάτα είναι επαναστατικά και τα γεράματα συντηρητικά; Σας φαίνεται πειστικός και γιατί; (Μονάδες 10)

 

13) Αξιοποιώντας την παρακάτω περίοδο από το Κείμενο 1 ως θεματική, να την αναπτύξετε σε παράγραφο 100 - 120 λέξεων με τους τρόπους της σύγκρισης / αντίθεσης και του παραδείγματος: «Την ιστορία του πολιτισμού τη γράφουν και οι δύο παρατάξεις: οι προοδευτικοί και οι συντηρητικοί, οι «νέοι», αλλά και οι «γέροι».» (Μονάδες 10)

 

14) Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της τρίτης (§ 3) παραγράφου του Κειμένου 1. Γιατί νομίζετε ότι ο συγγραφέας επέλεξε τον συγκεκριμένο τρόπο; (Μονάδες 10)

 

15) Mε ποιον τρόπο αναπτύσσεται η πέμπτη (§ 5) παράγραφος του Κειμένου 2. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 10)

 

16) Να κατατάξετε τις φράσεις, που δίνονται στη συνέχεια, με τη σωστή σειρά, προκειμένου να διευκολύνετε τους αναγνώστες να εστιάσουν στην οργάνωση του Κειμένου 2. (Μονάδες 10) 

[.....] Η επαναστατική συμπεριφορά των νέων αποκαλύπτει την έλλειψη συνεννόησης στην εποχή μας. 

[.....] Οι ώριμοι δεν μπορούν πλέον να επιτελέσουν διαπαιδαγωγητικό ρόλο για τους νέους εξαιτίας των ραγδαίων αλλαγών. 

[.....] Η τρίτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης έφερε τεράστιες αλλαγές στον υλικό και ψυχοπνευματικό τομέα. 

[.....] Η σύγκρουση των γενεών αποτελεί υποτροπιασμό σε πιο αρχαϊκές και πρωτόγονες μορφές συμπεριφοράς. 

[.....] Για πολλούς λόγους μπορεί να χαρακτηριστεί «κοινωνικά ανώμαλη» η συμπεριφορά των νέων στην εποχή μας. 

[.....] Η διάσταση ανάμεσα στην ώριμη και τη νεότερη γενιά είναι μια από τις μεγαλύτερες αλλαγές που σημειώθηκαν στην εποχή μας. 

[.....] Οι αδυναμίες του χαρακτήρα και οι ελλείψεις σε πειθαρχία, σταθερότητα, συναισθηματική θέρμη οδηγούν τους νέους σε συγκρούσεις με τους μεγαλύτερους. 

[.....] Η σύγχρονη οικογένεια δεν μπορεί να προσφέρει στους νέους δυνατότητες για ομαλές κοινωνικές σχέσεις και συμπεριφορές. 

[.....] Οι τεράστιες αλλαγές που έφερε η επικράτηση του βιομηχανικού και τεχνοκρατικού πνεύματος επηρεάζουν εντονότερα τη στάση και τη συμπεριφορά των εφήβων. 

[.....] Το γεγονός ότι η ώριμοι λησμονούν συχνά τη σημασία της εφηβείας, απαξιώνουν ή λατρεύουν υπερβολικά τη νεότητα πυροδοτεί συγκρούσεις μεταξύ των γενεών. 

 

17) Ποιο είναι το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στο παρακάτω απόσπασμα από το Κειμένο 1; Να ερμηνεύσετε την επιλογή του συγγραφέα λαμβάνοντας υπόψη το σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το συγκεκριμένο κείμενο: «Να ανανεώνεις είναι ανάγκη· αυτό είναι το μεγάλο έργο της νεότητας. Αλλά εξίσου μεγάλη ανάγκη είναι, όσα με την ανανέωση έχεις κερδίσει, να τα σταθεροποιείς, να τα τακτοποιείς και να τα παραδίνεις στις επόμενες γενιές· αυτό είναι το μεγάλο χρέος της προχωρημένης ηλικίας.» (Μονάδες 10)

 

18) (Κείμενο 1): Να αιτιολογήσετε τη χρήση (Μονάδες 15):  

α) της διπλής παύλας στην περίοδο  «Λέγεται, ακόμη, ότι τα γεράματα είναι κατά κανόνα συντηρητικά -η ηλικία των συμβιβασμών- και ότι, στην ηλικία αυτή...» 

β) των εισαγωγικών στην περίοδο «Αλίμονο, στις κοινωνίες που αποτελούνται  μόνο από «νέους» στις ιδέες ανθρώπους, και αλίμονο, πάλι, στις κοινωνίες που είναι καμωμένες μόνο από «γέροντες» στα μυαλά...» 

γ) της άνω και κάτω τελείας στη φράση «Την ιστορία του πολιτισμού τη γράφουν και οι δύο παρατάξεις: οι προοδευτικοί και οι συντηρητικοί, οι «νέοι», αλλά και οι «γέροι».»

 

19) Στην δέκατη (§ 10) παράγραφο του Κειμένου 2 ο συγγραφέας διατυπώνει ένα ερώτημα. Σε τι αποσκοπεί με την επιλογή της συγκεκριμένης διατύπωσης; Να λάβετε υπόψη και το ρηματικό πρόσωπο που υιθετείται. (Μονάδες 5)

 

20) Να αποδοθεί λεκτικά το σχόλιο που εκφράζουν τα σημεία στίξης στις ακόλουθες φράσεις του Κειμένου 2 (Μονάδες 10): 

α) «Άλλωστε, πολλές φορές αυτοί οι ίδιοι οι ώριμοι δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ζωής τους, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί σήμερα από τον τεχνικό και βιομηχανικό πολιτισμό!» 

β) «Είναι σωστό, λοιπόν, εκείνο που λέχθηκε, πως μια κοινωνία έχει τη νεολαία που της ταιριάζει!»

 

21) (Κείμενο 1): Αφού επισημάνετε τρία παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας να αιτιολογήσετε τη χρήση τους (Μονάδες 5). 

 

22) (Κείμενο 1): «Την ιστορία του πολιτισμού τη γράφουν και οι δύο παρατάξεις: οι προοδευτικοί και οι συντηρητικοί, οι «νέοι», αλλά και οι «γέροι».» Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω φράση είναι κυριολεκτική/δηλωτική ή μεταφορική/ συνυποδηλωτική και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 5)

 

23) Στη δεύτερη (§ 2) παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μια αναλογία. Να την εντοπίσετε και να την αναλύσετε λαμβάνοντας υπόψη τα ακόλουθα ερωτήματα: α) Ποια είναι τα δύο σκέλη της αναλογίας, δηλαδή η περιγραφόμενη έννοια και η έννοια που παρουσιάζει αναλογίες προς αυτή; β) Ποιες είναι οι ομοιότητες μεταξύ των δύο εννοιών; γ) Σε τι αποσκοπεί, κατά τη γνώμη σας, ο συγγραφέας με την επιλογή της συγκεκριμένης διατύπωσης; (Μονάδες 15)

 

24) (Κείμενο 2): Να χρησιμοποιήσετε τις γραμμένες με έντονη γραφή λέξεις σε φράσεις, εντάσσοντάς τες στο κατάλληλο γλωσσικό πλαίσιο (Μονάδες 5): 

α) «Οι εξωτερικές του υλικού κόσμου αλλαγές είναι εξόφθαλμες». 

β) «...γιατί αυτή είναι δεκτική, τόσο των επιδράσεων όσο και των αλλαγών...» 

γ) «...δεν είναι παράξενο πως εκτροχιάζεται ή επαναστατεί η εφα)ηβική ηλικία...» 

δ)  «...ο άνθρωπος δεν ήταν ποτέ σε καμία άλλη εποχή τόσο «επιθετικός, αρπακτικός, μονήρης, ατομικιστής και ταυτόχρονα αγελαίος», κάτι που διαπιστώνει το βαθύ χάσμα, το οποίο χαίνει ανάμεσα στην τεχνοκριτικοεπιστημονική πρόοδο των ημερών μας...»

 

25) (Κείμενο 2): Οι γραμμένες με έντονη γραφή λέξεις και φράσεις έχουν μεταφορική σημασία. Να τις αντικαταστήσετε με άλλες αντίστοιχες λέξεις ή φράσεις που να έχουν κυριολεκτική σημασία. Ποια από τις δύο εκδοχές νομίζετε ότι έχει τη μεγαλύτερη πειστικότητα και γιατί;  (Μονάδες 10): 

α) «Οι επιδράσεις του βιομηχανικού πνεύματος και του τεχνοκρατικού πολιτισμού που βάζουν τη σφραγίδα τους πάνω στην οργάνωση της σύγχρονης κοινωνίας μας...»

β) «...η σημερινή ώριμη γενιά έχασε πολύμερα και πολύπλευρα το σταθερό κοσμοθεωρητικό προσανατολισμό της και παραδέρνει χωρίς σταθερά ιδανικά και ηθικούς δεσμούς μέσα στη σύγχυση...» 

γ) «Η οικογενειακή ζωή των βιομηχανικών κοινωνιών μας, έχει τρομερά φτωχύνει...» 

δ) «Η συμπεριφορά των νέων... Διαβαίνει κάπως το κανονικό και προχωρεί και πιο πέρα, προς κάτι όχι και ομαλό...»

ε) «Η υποτροπή είναι αποτέλεσμα της υποβίβασης, που κάναμε εμείς, η ώριμη γενιά, του σκοπού της ζωής στην υλική και βιολογική επιβίωση εξορίζοντας τις πνευματικές ανθρωπιστικές αξίες από τους στόχους μας...»

 

26) Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο 100 - 120 περίπου λέξεων το Κείμενο 3, το απόφθεγμα του Ζαν Κοκτώ. (Μονάδες 10)

 

27) Με ποιο τρόπο, κατά τη γνώμη σας, συνομιλεί το Κείμενο 1 με το Κείμενο 3, το απόφθεγμα, δηλαδή, του Ζαν Κοκτώ; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 15) 

 

28) Να συσχετίσετε το Κείμενο 1 και το Κείμενο 2  και να σχολιάσετε σε μια παράγραφο 80 - 100 περίπου λέξεων τη διαφορά των συντακτών τους στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τη νέα γενιά. (Μονάδες 15)

 

ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ):

Επιχειρηματολογικό κείμενο: Άρθρο στην ιστοσελίδα του σχολείου σας

Ρόλος: Μαθητής Λυκείου

Αποδέκτης: Ευρύτερο κοινό

ΘΕΜΑ: Χρησιμοποιώντας ως τίτλο του άρθρου σας το Κείμενο 3 (το απόφθεγμα του Ζαν Κοκτώ) και λαμβάνοντας υπόψη και τα Κείμενα 1 και 2, να παρουσιάσετε τον τρόπο με τον οποίο θα θέλατε να λειτουργούν και να συμπεριφέρονται απέναντί σας και απέναντι στις προκλήσεις της εποχής μας οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι (350 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)

 

✼ 

 

Επιχειρηματολογικό κείμενο: Ομιλία σε εκδήλωση του σχολείου σας για τις σχέσεις μεταξύ μαθητών και καθηγητών.

Ρόλος: Μαθητής Λυκείου

Αποδέκτης: Σχολική κοινότητα

ΘΕΜΑ: Με αφορμή την άποψη του Ι. Ξηροτύρη (Κείμενο 2) ότι η γενιά των ωρίμων, εξαιτίας των ραγδαίων αλλαγών της εποχής μας, αδυνατεί να διαπαιδαγωγήσει τους νέους, να διατυπώσετε τις απόψεις σας για το πώς πρέπει να είναι η διαπαιδαγώγηση των νέων από τους μεγαλύτερους, εστιάζοντας, κυρίως, στις σχέσεις μαθητών και καθηγητών (350 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)