Ν. ΓΛΩΣΣΑ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ - ΝΕΟΙ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΟΥΣ

Ενότητα: Σχέσεις αλληλεπίδρασης 

 

Κείμενο 1

 

Η κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών μέσω της φιλίας - Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου 

 

   (1) Η πρώτη επίσημη ψυχολογική θεωρία που αναγράφεται έμμεσα στην παιδική φιλία είναι του Piaget (1965), όπου περιγράφεται πως οι από τη φύση τους ισότιμες κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους και όχι η άκριτη αποδοχή των κανόνων της γονεϊκής αυθεντίας προάγουν την ανάπτυξη της αυτόνομης ηθικότητας του παιδιού. Διατυπώθηκε ακόμη η άποψη ότι οι στενοί φίλοι βοηθούν τους εφήβους να αντιμετωπίσουν τις αφυπνιζόμενες παρορμήσεις τους και να διοχετεύσουν θετικά την ενέργειά τους μέσα στο πλαίσιο των συζητήσεων και των αμοιβαίων συμβουλών. Η φιλία αποτελεί μια μορφή σχέσης που εμφανίζεται σε όλες τις κοινωνίες  και εκδηλώνεται με μια ποικιλία τρόπων ανάλογα με το πολιτισμικό σύστημα. Ορίζεται κυρίως ως δυαδική σχέση, εθελοντική και αμοιβαία ρυθμιζόμενη και από τα δύο μέλη της, η οποία σκοπεύει στην ικανοποίηση συγκεκριμένων κοινωνικών αναγκών, όπως είναι η συντροφικότητα, η οικειότητα και η στοργή. 

   (2) Τα παραπάνω δημιουργούν ρομαντική αντίληψη για τη φιλία, η οποία όμως απέχει από την πραγματικότητα. Ο Sullivan είχε τονίσει ότι οι φιλίες των παιδιών μπορούν να είναι εξίσου πολύ ανταγωνιστικές και να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους. Οι φιλίες εμπεριέχουν και αρνητικές διαστάσεις, όπως είναι οι συγκρούσεις.

   (3) [...] Ένα αγωνιώδες ερώτημα των γονέων είναι κατά πόσο  μπορούν να επηρεάσουν την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους. Συχνά οι γονείς, κυρίως των εφήβων, παραπονιούνται ότι αυτοί επηρεάζονται κυρίως από τους φίλους τους, στους οποίους καταφεύγουν για την ανεύρεση συντροφικότητας και συμβουλών, ενώ είναι εντελώς απομακρυσμένοι από τη γονεϊκή επιρροή. Αποποιούνται έτσι έμμεσα οι γονείς τη δική τους ευθύνη για οποιοδήποτε παραστράτημα των παιδιών τους («Φταίνε οι κακές παρέες»).

   (4) Σήμερα η ψυχολογία επισημαίνει ότι ο ενδιάμεσος κρίκος της σχέσης του παιδιού με τους συνομηλίκους είναι η σχέση του με τους γονείς. Σύμφωνα με την ψυχολογική θεωρία της προσκόλλησης, η σχέση με τους γονείς από τη βρεφική ακόμη ηλικία και εφεξής παρέχει το αρχικό πλαίσιο μέσα στο οποίο τα παιδιά μαθαίνουν για τους εαυτούς τους, τους άλλους και τον κόσμο. Μέσα σ' αυτή αποκτούν κάποια γενικευμένα σενάρια, ένα συμπύκνωμα εμπειριών και προσδοκιών για τις σχέσεις που εφαρμόζονται και στις επόμενες σχέσεις. Τα παιδιά που βίωσαν μια ασφαλή σχέση προσκόλλησης με τις γονεϊκές φιγούρες αναμένεται να επιδείξουν ενδιαφέρον για τη δημιουργία σχέσεων με τους συνομηλίκους και να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν στο μέλλον με τους άλλους εκείνο τον τύπο στενής σχέσης που ανέπτυξαν στο παρελθόν με τους γονείς. Επομένως, η συμμετοχή των γονέων στην κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού είναι ουσιαστική, αφού αυτοί διαμορφώνουν και επηρεάζουν με το πρότυπό τους κατά ένα μεγάλο ποσοστό τον τύπο των σχέσεων του παιδιού, του εφήβου και του ενηλίκου.

   (5) Σήμερα όμως συνηθίζεται οι γονείς να θυσιάζουν  στο βωμό της γνωστικής τους ανάπτυξης την ισότιμη, ισορροπημένη κοινωνική τους ανάπτυξη, με τη δικαιολογία ότι ως «προνοητικοί γονείς» επενδύουν στη μελλοντική τους εξέλιξη ως επιτυχημένων «παραγωγικών» πολιτών - «καταναλωτών». Ενδιαφέρονται μόνο για την πρόοδο των παιδιών στο σχολείο και την έμπρακτη απόδειξή της, τη βαθμολογία, υπερφορτώνοντας τον ελεύθερο χρόνο τους με εξωσχολικά καθήκοντα. Στερούν την ευκαιρία από τα παιδιά τους στον ελεύθερο χρόνο τους να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους ικανότητες  μέσα από τη συμμετοχή τους σε πολύτιμες κοινωνικές συναναστροφές με τους συνομηλίκους τους και σε δραστηριότητες, όπως είναι τα παιδικά πάρτι ή τα ομαδικά παιχνίδια.

   (6) Πρακτικά οι γονείς μπορούν ενεργητικά να κατευθύνουν την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους και τις φιλικές τους σχέσεις κατά την κρίσιμη ηλικία των 7 - 12 ετών παρέχοντας στα παιδιά τους πρότυπα και διαρκή ενθάρρυνση της κοινωνικής τους συμπεριφοράς. Με τέτοιες φαινομενικά απλές ενέργειες μπορούν να κατευθύνουν την ανάπτυξη ακόμη και των πιο αδρανοποιημένων κοινωνικών ικανοτήτων των παιδιών τους.

   (7) Ένα εύλογο ερώτημα είναι πώς μπορεί ο εκπαιδευτικός και το σχολείο ως θεσμός να συμβάλει στη βελτίωση των σχέσεων των παιδιών μέσα στην τάξη. Η καλύτερη κατανόηση της κοινωνικής δυναμικής της τάξης μέσω των ψυχολογικών ερευνών, των πορισμάτων και της βοήθειας των σχολικών ψυχολόγων μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς στην αποτελεσματικότερη  χρησιμοποίηση των ομαδικών διδακτικών τρόπων. Με αυτόν τον τρόπο θα ομαδοποιούνται τα παιδιά όχι με βάση κάποια ακαδημαϊκά κριτήρια αλλά με βάση τα κριτήρια των σχέσεων που τα ίδια θέτουν, ώστε και τα παιδιά με χαμηλό βαθμό αποδοχής να εντάσσονται ομαλά. Η χρήση ομάδων εργασίας, που σήμερα παρά τις διακηρύξεις για την ωφελιμότητά τους παραμελείται, ομαδικών παιχνιδιών, δραματοποιήσεων, ακόμη και η απλή αλλαγή της διευθέτησης του χώρου της τάξης για τη δημιουργία γωνιών εργασίας, μπορεί να κινητοποιήσει τη βελτίωση των σχέσεων και την ένταξη όλων των παιδιών στην ομάδα της τάξης.

 

(Κείμενο από το Διαδίκτυο. Ημ/νία: 3/6/2003) (Ανακτήθηκε από: https://www.schooltime.gr/2019/02/21/nea-ellinika-a-likeiou-kritirio-aksiologisis-neou-tipou-filia-mi-logotexniko-logotexniko-keimeno/)

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

 

Η φιλία στην εφηβεία

 

   (1) Η φιλία είναι απαραίτητη κατά την περίοδο της εφηβείας όπου αλλάζουν οι σχέσεις που έχουμε με την οικογένειά μας. Στην εφηβεία προτιμούμε να περνούμε περισσότερο χρόνο με τους φίλους μας. Γι' αυτό το λόγο ίσως οι έφηβοι λένε ότι η φιλία είναι ό,τι πιο σημαντικό έχουν στη ζωή τους. Αναζητούμε ένα φίλο που να μάς ταιριάζει για να του εμπιστευτούμε τις δυσκολίες μας να μάς στηρίζει και που μαζί του θα περνάμε ευχάριστες στιγμές. Τα κριτήρια, με βάση τα οποία συνήθως διαλέγουμε φίλους, είναι το να έχουμε παρόμοιες αντιλήψεις, αξιοπιστία, υποστήριξη, σταθερότητα, να αντλούμε χαρά, να είμαστε ο εαυτός μας, να συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλον αλλά και να μπορούμε να διαφωνούμε. Θέλουμε να γνωρίζουμε συνομηλίκους και να ανταλλάσσουμε απόψεις για τα ρούχα, τα χτενίσματα και τα ενδιαφέροντά μας. Όλα αυτά μάς ενώνουν και μάς κάνουν να νιώθουμε πιο δυνατοί.

  (2) Ταυτιζόμαστε με τους φίλους μας όπως παλιότερα ταυτιζόμασταν με τους γονείς μας. Θεωρούμε πολύ σημαντική την εικόνα που η παρέα δημιουργεί για εμάς. Συχνά προσπαθούμε να είμαστε απόλυτα όμοιοι με τους φίλους μας για να μη μας απορρίψουν. Όμως μια ομάδα λειτουργεί ακόμη καλύτερα όταν τα άτομα που την αποτελούν συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον μέσα από τις διαφορές τους. Είναι σημαντικό λοιπόν να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στην ομοιότητα που θέλουμε να έχουμε με τους φίλους μας και στη μοναδικότητα που έχει ο καθένας μας.

   (3) Βασική αξία στη φιλία είναι να μπορούμε να εμπιστευτούμε τον άλλο και να νιώθουμε ασφαλείς μαζί του. Τη δική μας εμπιστοσύνη τη στηρίζουμε στην πίστη που μας δείχνει ο άλλος και την οποία μόνο στις δύσκολες στιγμές μπορούμε να εκτιμήσουμε. Όταν όλα πάνε καλά, το να μένεις πιστός στον άλλο είναι εύκολη υπόθεση. Το να είσαι όμως πιστός δε σημαίνει να είσαι τυφλός και να δέχεσαι από τον άλλο τα πάντα χωρίς κριτικό πνεύμα. Είναι φοβερό να νιώθει κανείς ότι πρέπει να προδώσει τον εαυτό του, προκειμένου να μην προδώσει έναν φίλο. Μερικές φορές προκειμένου να μη χάσουμε ένα φίλο κάνουμε πράγματα που δε θέλουμε. Αντί γι' αυτό μπορούμε να εξηγήσουμε τους λόγους που έχουμε μια διαφορετική επιθυμία.

   (4) Η πραγματική φιλία μας δίνει τη δυνατότητα να εμπιστευτούμε, να δεσμευτούμε και να εξελιχθούμε σαν άνθρωποι. Ακόμα κι όταν ενηλικιωθούμε, οι φίλοι μπορούν να μας κάνουν να νιώθουμε ασφαλείς και να μας βοηθούν στις δυσκολίες. Οι φιλίες που δημιουργούνται στην εφηβεία συχνά διαρκούν μια ολόκληρη ζωή.

Αλίνας Πουλάκη, Κλινικής Ψυχολόγου
«ΑΛΗΘΕΙΑ» (Ημερήσια Εφημερίδα Χίου) Ανάρτηση άρθρου: Παρασκευή, 19 Σεπτεμβρίου 2008 (Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο: http://gym-aglantzia-lef.schools.ac.cy/data/uploads/anakoinoseis/2019-2020/school/ylico/nea/b-class/-ergasas-e-pila.pdf  

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α':

1) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο των παραγράφων 4-6 του Κειμένου 1 σε μια παράγραφο 70 - 80 λέξεων. (Μονάδες 15)

 

2) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της τελευταίας παραγράφου (7) του Κειμένου 1 χωρίς να προσθέσετε δικά σας σχόλια (60 - 70 λέξεις).(Μονάδες 15)

 

3) Να συνοψίσετε τις απόψεις της αρθρογράφου (Κείμενο 2) σε σχέση με τους λόγους για τους οποίους οι έφηβοι έχουν ανάγκη τους φίλους (70-80 λέξεις). (Μονάδες 15)

 

ΘΕΜΑ Β':

1) Να ελέγξετε την ορθότητα ή το λάθος, σύμφωνα με το Κείμενο 1, των παρακάτω προτάσεων σημειώνοντας ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ. Να αιτιολογήσετε κάθε επιλογή σας σε μια σύντομη παράγραφο, παραπέμποντας και στο κείμενο. (Μονάδες 10)

α) Σύμφωνα με τον Piaget οι κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους συμβάλλουν στην ηθικοποίηση των παιδιών.

β) Ο ανταγωνισμός είναι σπάνιος στις παιδικές και εφηβικές φιλίες. 

γ) Η σχέση των παιδιών με τους γονείς καθορίζει και τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν τις σχέσεις τους με τους συνομηλίκους. 

δ) Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να κοινωνικοποιηθούν. 

ε) Υπάρχουν σαφή και καθορισμένα ακαδημαϊκά κριτήρια για να ομαδοποιούνται τα παιδιά στο χώρο του σχολείου.

 

2) Ποια αντίφαση, σύμφωνα με το Κείμενο 1, παρατηρείται στη στάση των γονέων σε σχέση με την κοινωνικοποίηση των παιδιών; (Μονάδες 10)

 

3) Πώς μπορεί το σχολείο να συμβάλει στη διαμόρφωση υγιών κοινωνικών σχέσεων στα παιδιά, σύμφωνα με το Κείμενο 1; (Μονάδες 10)

 

4) Ποια είναι η πιο σημαντική αξία στη φιλία σύμφωνα με τη συντάκτρια του Κειμένου 2; (Μονάδες 10)

 

5) Με ποια κριτήρια, σύμφωνα με το Κείμενο 2, επιλέγουν οι έφηβοι τους φίλους τους; (Μονάδες 10)

 

6) Ο συντάκτης του Κειμένου 1 χρησιμοποιεί σε αρκετές περιπτώσεις την επίκληση στην αυθεντία: α) Να εντοπίσετε ένα χαρακτηριστικό χωρίο στο κείμενο, όπου χρησιμοποιείται η επίκληση στην αυθεντία. β) Να εξηγήσετε για ποιους λόγους ο συντάκτης του κειμένου επιλέγει να χρησιμοποιήσει τον συγκεκριμένο τρόπο πειθούς. (Μονάδες 10)

 

7) Με ποια αντεπιχειρήματα αντικρούει ο συντάκτης του Κειμένου 1 την άποψη των γονέων ότι τα παιδιά επηρεάζονται κατά κύριο λόγο από τους φίλους τους και όχι από τους γονείς τους; (Μονάδες 10)

 

8) (Κείμενο 2): «Είναι σημαντικό λοιπόν να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στην ομοιότητα που θέλουμε να έχουμε με τους φίλους μας και στη μοναδικότητα που έχει ο καθένας μας». Να σχολιάσετε την παραπάνω άποψη σ' ένα κείμενο 80 - 100 λέξεων.  (Μονάδες 10)

 

9) Ποιο είναι το κύριο θέμα που θίγει η συντάκτρια του Κειμένου 2; Αφού το εντοπίσετε, να δώσετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο. (Μονάδες 10)

 

10) Να σχολιάσετε την επιλογή του γ' ενικού και γ' πληθυντικού προσώπου από το συγγραφέα του Κειμένου 1. (Μονάδες 10) 

 

11) Σε ποιο αναγνωστικό κοινό απευθύνεται η συντάκτρια του Κειμένου 2 και ποιος ο σκοπός της; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 10)

 

12) Το κυρίαρχο ρηματικό πρόσωπο του Κειμένου 2 είναι το α' πληθυντικό. Γιατί πιστεύετε πως η συντάκτρια του κειμένου κάνει αυτή την επιλογή; (Μονάδες 10)

 

13) Κείμενο 1: Να αιτιολογήσετε τη χρήση: (Μονάδες 10)

α) Της παρένθεσης στη φράση: ....Η πρώτη επίσημη ψυχολογική θεωρία που αναγράφεται έμμεσα στην παιδική φιλία είναι του Piaget (1965)...

β) Της παρένθεσης και των εισαγωγικών στη φράση: ...Αποποιούνται έτσι έμμεσα οι γονείς τη δική τους ευθύνη για οποιοδήποτε παραστράτημα των παιδιών τους («Φταίνε οι κακές παρέες»). 

γ) Των εισαγωγικών στη φράση: ...Σήμερα όμως συνηθίζεται οι γονείς να θυσιάζουν  στο βωμό της γνωστικής τους ανάπτυξης την ισότιμη, ισορροπημένη κοινωνική τους ανάπτυξη, με τη δικαιολογία ότι ως «προνοητικοί γονείς» επενδύουν στη μελλοντική τους εξέλιξη ως επιτυχημένων «παραγωγικών» πολιτών - «καταναλωτών»...

 

14) Κείμενο 1: Να αντικαταστήσετε τις γραμμένες με έντονη γραμματοσειρά λέξεις με άλλες συνώνυμες. (Μονάδες 5)

α) ...και όχι η άκριτη αποδοχή των κανόνων της γονεϊκής αυθεντίας...

β) ... Οι φιλίες εμπεριέχουν και αρνητικές διαστάσεις, όπως είναι οι συγκρούσεις...

γ) ... Αποποιούνται έτσι έμμεσα οι γονείς τη δική τους ευθύνη... 

δ) ...μπορούν να κατευθύνουν την ανάπτυξη ακόμη και των πιο αδρανοποιημένων κοινωνικών ικανοτήτων των παιδιών τους...  

ε) ...  Η χρήση ομάδων εργασίας, που σήμερα παρά τις διακηρύξεις για την ωφελιμότητά τους παραμελείται...

 

15) Κείμενο 1: Για καθεμιά από τις γραμμένες με έντονη γραμματοσειρά λέξεις να γράψετε δύο προτάσεις ή δύο περιόδους· στη μία να χρησιμοποιείται η λέξη δηλωτικά και στην άλλη συνυποδηλωτικά. Μπορείτε να κάνετε στη ζητούμενη λέξη όποιες αλλαγές κρίνετε αναγκαίες. (Μονάδες 10) 

α) ...Διατυπώθηκε ακόμη η άποψη ότι οι στενοί φίλοι βοηθούν...

β) ... Ένα αγωνιώδες ερώτημα των γονέων... 

γ) ... Τα παιδιά που βίωσαν μια ασφαλή σχέση προσκόλλησης με τις γονεϊκές φιγούρες...

δ) ... ως «προνοητικοί γονείς» επενδύουν στη μελλοντική τους εξέλιξη...

ε) ...  Στερούν την ευκαιρία από τα παιδιά τους στον ελεύθερο χρόνο τους να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους ικανότητες... 

 

16) (Κείμενο 2): Να αντικαταστήσετε καθεμία από τις παρακάτω γραμμένες με έντονη γραμματοσειρά λέξεις με μία συνώνυμη, προκειμένου να προσδώσετε στο επίπεδο λόγου μεγαλύτερη επισημότητα. (Μονάδες 5)

α) ...Η φιλία είναι απαραίτητη κατά την περίοδο της εφηβείας, όπου αλλάζουν οι σχέσεις που έχουμε με την οικογένειά μας...

β) ...  Τα κριτήρια, με βάση τα οποία συνήθως διαλέγουμε φίλους...

γ) ... Συχνά προσπαθούμε να είμαστε απόλυτα όμοιοι με τους φίλους μας...

δ) ...Είναι φοβερό να νιώθει κανείς ότι πρέπει να προδώσει τον εαυτό του, προκειμένου να μην προδώσει έναν φίλο...

ε) ... οι φίλοι μπορούν να μας κάνουν να νιώθουμε ασφαλείς και να μας βοηθούν στις δυσκολίες...

 

17) (Κείμενο 2): « Στην εφηβεία προτιμούμε να περνούμε περισσότερο χρόνο με τους φίλους μας. Γι' αυτό το λόγο ίσως οι έφηβοι λένε ότι η φιλία είναι ό,τι πιο σημαντικό έχουν στη ζωή τους. Αναζητούμε ένα φίλο που να μάς ταιριάζει για να του εμπιστευτούμε τις δυσκολίες μας να μάς στηρίζει και που μαζί του θα περνάμε ευχάριστες στιγμές.» Να αντικαταστήσετε τις γραμμένες με έντονη γραμματοσειρά λέξεις με άλλες συνώνυμες. (Μονάδες 5)

 

18) Να συγκρίνετε τα κείμενα 1 και 2 ως προς τις θέσεις των συντακτών τους και ως προς το κοινό στο οποίο απευθύνονται. Ποιες ομοιότητες και διαφορές παρατηρείτε; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε μια παράγραφο 80 - 100 λέξεων.  (Μονάδες 10)

 

19) Τα κείμενα 1 και 2 διαλέγονται μεταξύ τους ως προς το θέμα της φιλίας στην εφηβεία. Ποιο από τα δυο, κατά τη γνώμη σας, μεταδίδει πιο αποτελεσματικά το νόημά του σε έναν έφηβο αναγνώστη όπως εσείς; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (80 - 100 λέξεις). (Μονάδες 10) 

 

ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ): 

Επιχειρηματολογικό κείμενο: Άρθρο στη σχολική εφημερίδα.

Ρόλος: Μαθητής Λυκείου

Αποδέκτης: Ευρύτερο κοινό

ΘΕΜΑ: Λαμβάνοντας υπόψη και τα Κείμενα 1 και 2, να παρουσιάσετε τις θετικές επιδράσεις που ασκούν οι παρέες των συνομηλίκων και γενικότερα οι φίλοι σ' έναν έφηβο (350 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)

 

Επιχειρηματολογικό κείμενο: Ανάρτηση (άρθρο) σε δημοφιλή σελίδα μέσου κοινωνικής δικτύωσης.

Ρόλος: Μαθητής Λυκείου

Αποδέκτης: Γονείς εφήβων - ευρύ κοινό

ΘΕΜΑ: Σε σχετικό δημοσίευμα της ιστοσελίδας για τις φιλίες της εφηβικής ηλικίας πολλοί γονείς παρενέβησαν με αναρτήσεις τους, εκφράζοντας τους προβληματισμούς τους για το γεγονός ότι τα παιδιά τους, που βρίσκονται στην εφηβεία, δείχνουν να προτιμούν τους φίλους τους κι όχι τους ίδιους για να μοιράζονται αυτά που τα απασχολούν, ενώ μια άλλη ομάδα γονέων εξέφρασε τους φόβους της για τις «κακές επιρροές» που μπορεί ενδεχομένως ν' ασκήσουν οι παρέες των συνομηλίκων στα παιδιά τους. Λαμβάνοντας υπόψη και τα κείμενα 1 και 2, να παρουσιάσετε στην ανάρτησή σας επιχειρήματα, τα οποία, κατά τη γνώμη σας, θα έπειθαν τους προβληματισμένους γονείς να μην ανησυχούν τόσο πολύ (350 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)