ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - ΝΕΟΤΗΤΑ - ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ - ΚΑΠΟΥ Ν' ΑΝΗΚΕΙΣ

 Ενότητα: Εφηβεία - Νεότητα

 

Κείμενο

Κάπου ν' ανήκεις 

(απόσπασμα)

 

   Ο ήρωας του μυθιστορήματος του Φίλιππου Μανδηλαρά προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη να ανήκει σ' ένα κοινωνικό σύνολο και στην ανάγκη να διαμορφώσει τη δική του ιδιοπροσωπία, μια στέρεη προσωπική ταυτότητα. Σημεία αναφοράς του είναι το ποδόσφαιρο και η μουσική. Η αφήγησή του έχει αποδέκτη την Ανθή με την οποία συζητά, αναδρομικά, περιστατικά που τον καθόρισαν στην εφηβεία. 

 

   Η Β' Γυμνασίου κύλησε σαν φιλικός αγώνας, απ' αυτούς που γρήγορα καταλαβαίνεις ότι θα λήξουν ισόπαλοι, δίχως τέρματα, και δε θα τους θυμάσαι ούτε την επόμενη μέρα. Οι παίκτες είναι μέτριοι κι άτολμοι, η μπάλα παίζεται στο κέντρο, η εστία σου δεν απειλείται ποτέ και νιώθεις εντελώς διακοσμητικός. Και να μην υπήρχες εκεί, το ίδιο θα ήταν... Με λίγα λόγια, ανιαρά.

  Γνώριζα πια πως ήμουν ξένος εκεί μέσα, αλλά δεν είχα καμιά διάθεση να το διακηρύξω, και μάλιστα με τον ηλίθιο τρόπο που το διακήρυττα την προηγούμενη χρονιά. Συνειδητοποίησα, μάλιστα, πως η ιδιότητα του ξένου είναι πάντα χρήσιμη για τις ισορροπίες σε μια τάξη ή και σ' όλο το σχολείο. «Όταν ο ξένος γίνεται αποδεκτός μέσα στην ετερότητά του τότε βοηθάει στην εξέλιξη του συνόλου» -κάπου το διάβασα αυτό, αλλά δε θυμάμαι πού. Βέβαια, εγώ δεν έχω καταλάβει αν είμαι αποδεκτός επειδή με σέβονται γι' αυτό που είμαι ή επειδή με φοβούνται... 

   Μα η αποδοχή του ξένου δεν πηγάζει από τον φόβο σε συνδυασμό με τον θαυμασμό του άγνωστου, Γιάννη; Μήπως, τελικά, σε αποδέχτηκαν, επειδή δε σε γνώρισαν ποτέ; Επειδή εσύ δεν επιδίωξες ποτέ να σε γνωρίσουν;

   Ξένος, λοιπόν, αλλά αποδεκτός, θηρίο ανάμεσα σε θεούς. Και μόνος -πολύ μόνος.

  Κάπου στην αρχή της χρονιάς με είχε πιάσει και μια τρομερή μαυρίλα που είχα χάσει τον Αντώνη και τη Μίνα -δεν ήταν το ίδιο να είναι στην Αμερική με το να είναι στη Θεσσαλονίκη. Ξεκίνησα μαθήματα κιθάρας με την προοπτική να παίζω αυτά που μου άρεσαν, αλλά δεν είχα υπομονή -βαρέθηκα να παίζω κλίμακες και ακόρντα.

  Σκάλισα τους δίσκους της μητέρας μου και, ανάμεσα στην αρχαιολογία που άκουγε παλιά, βρήκα πέντε έξι συγκροτήματα που μ' έκαναν να ταξιδέψω. Το παράξενο (αλλά και πάλι καθόλου παράξενο, αν σκεφτώ πως μιλάμε για τη μητέρα μου και όχι για καμιά φίλη μου) είναι ότι αυτοί οι δίσκοι δεν της έλεγαν τίποτα -ούτε που θυμόταν ότι τους είχε, Joy Division, Birthday Party, Nick Cave, Psychedelic Furs, Cure, Bauhaus, Television -όλη η μετα-πανκ σκηνή. Κάπου εκεί συνειδητοποίησα και τη χρησιμότητα των αγγλικών και βάλθηκα να μεταφράζω με μανία στίχους. Τους έχω ακόμα σ' ένα τετράδιο, στο γραφείο μου. Τους έβλεπα προχτές και γελούσα. Ξέρεις πόσα πράγματα παρερμήνευα τότε; Και ήταν μόλις ένα χρόνο πριν... Μη νομίζεις, όμως. Το ίδιο συνέβαινε και με τους στίχους του Αγγελάκα ή των Διάφανων Κρίνων που είχα ανακαλύψει μέσω Αμερικής.

   «Η Μίνα πάλι;»

   «Η Μίνα... Όταν της έγραψα για τους στίχους μου 'πε ν' ακούσω Διάφανα Κρίνα. "Θα σου αρέσουν" έγραψε. "Εγώ τρελαίνομαι. Πολύ σκοτεινοί". Δεν είχε άδικο...»

   «Ακόμα ερωτευμένος;»

   Δε μπορούσα να μη σε ρωτήσω.

   «Κοίτα...  Η Μίνα ήταν η ιδέα του έρωτα για μένα. Η ανάγκη μου για έρωτα. Δεν είχα συναντήσει άλλη κοπέλα να με αναστατώνει όπως εκείνη. Αφού, μερικές φορές, αναρωτιόμουνα μήπως δε μου αρέσουν τα κορίτσια, μήπως, τελικά, δεν είχα φύλο».

   Έβαλα τα γέλια.

   «Μη γελάς... Έβλεπα τους άλλους να τα φτιάχνουν και να τα χαλάνε σε χρόνο μηδέν και απορούσα. Γιατί εγώ δεν είμαι έτσι; έλεγα. Κι ήταν μετά και τα ενδιαφέροντά μου -καμιά σχέση με των αγοριών. Αν εξαιρέσω τη μπάλα, ούτε γκόμενες, ούτε μηχανάκια κι αυτοκίνητα, ούτε υπολογιστές και βίντεο γκέιμς -τίποτα...»

   Το 'χα ρίξει, λοιπόν, στη σκοτεινή μουσική, στους σκοτεινούς στίχους, κι ένιωθα καλά εκεί μέσα. Στο κέντρο μου. Όσο για τη μπάλα, συνέχισα τις προπονήσεις στον Ιωνικό και πήγαινα καλά αλλά δε μ' ένοιαζε πια. Ήθελαν να με κάνουν και αρχηγό στην ομάδα του σχολείου αλλά εγώ προτίμησα να μείνω απέξω -τα συνηθισμένα.

   Με τους γονείς μου μια χαρά. Ο πατέρας μου είχε πράγματι κάνει το βήμα η μητέρα μου πάντα μαμά κι αυτό ήταν πολύ ανακουφιστικό αλλά με εκνεύριζε κιόλας μερικές φορές, παρέες ψεύτικες, για να περνάει η ώρα, φροντιστήρια, βιβλία, ταινίες και μια τεράστια, απέραντη μοναξιά. Θυμάμαι κάτι βράδια που δεν είχα όρεξη να ακούσω ούτε μουσική και καθόμουν με κλειστό φως στο δωμάτιο, έκλεινα τ' αυτιά μου κι άκουγα για ώρες τον παλμό μου.  Τίποτα άλλο.

   Όχι αόρατος πια, ούτε άδειος, αλλά διάφανος.

   Το καλοκαίρι πήγαμε με τους γονείς μου στο Παρίσι, σε κάτι φίλους τους που δεν τους είχα δει ποτέ μου. Δεν είχα ξαναπάει εξωτερικό κι ήταν καλά. Αλλιώτικα. Με τους γονείς, βέβαια, είναι πάντα κάπως, αν και δεν μπορώ να πω ότι μου έσπασαν τα νεύρα. Εγώ δεν άντεχα μόνος... Περπατήσαμε πολύ, είδαμε κόσμο διαφορετικό απ' αυτόν που είχα συνηθίσει να βλέπω, κτίρια παράξενα, παραλίες στις όχθες του Σηκουάνα και εκθέσεις στα μουσεία. Σε μία απ' αυτές είχε κάτι μυστήριες κατασκευές που τις έλεγαν εγκαταστάσεις και λογαριάζονταν για έργα τέχνης. Απάτη μου φάνηκε στην αρχή, αλλά τελικά μού άρεσαν:  Λευκά δωμάτια γεμάτα κλουβιά, τοίχοι διάφανοι που 'χαν μέσα τους εκατοντάδες λαμπτήρες, τσαλακωμένα πακέτα από τσιγάρα πεταμένα σε βρόμικα πατώματα, ίχνη από αλλόκοτα ζώα στην άμμο, βιομηχανικά απορρίματα πεταμένα άτακτα πάνω σε ξεκοιλιασμένα στρώματα, κούκλες γυμνές και αποκεφαλισμένες παραταγμένες σαν σε βιτρίνα καταστήματος... Μού άρεσαν όλα αυτά... Μου 'βγαλαν στην επιφάνεια το χάος που ένιωθα μέσα μου -έτσι είπε η Κατρίν, η φίλη της μητέρας μου, που το κουβεντιάσαμε. Τη μοναξιά μου, λέω εγώ. Από εκείνη την ημέρα μου έρχονται συνέχεια ιδέες για παρόμοιες κατασκευές -κούκλες βιτρίνας με χαρτοσακούλες στο κεφάλι, τσάντες του σουπερμάρκετ αιωρούμενες σε δωμάτια που 'χουν τοίχους από κονσέρβες και σάπια λαχανικά στο πάτωμα, ιπτάμενα θρανία με φόντο γαλάζιο ουρανό -τέτοιες βλακείες.

 

Φίλιππος Μανδηλαράς 

Κάπου ν'ανήκεις

Πατάκης, Αθήνα 2010

 (Ανάκτηση από:http://archeia.moec.gov.cy/sm/14/vivlio_mathiti_c_gymn.pdf)

Ακούστε παράλληλα... 

τον Γιάννη Αγγελάκα να ερμηνεύει το τραγούδι «Σαράβαλο»

 

................

Βιογραφικό σημείωμα:

 

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑΣ (1965 - )

 

   Ο συγγραφέας παιδικών βιβλίων Φίλιππος Μανδηλαράς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1965. Σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Παρίσι και στη συνέχεια άλλαξε κλάδο και στράφηκε στις κοινωνικές σπουδές μελετώντας τα ξωτικά του Ελλαδικού και Μεσογειακού χώρου. Την ίδια εποχή γνώρισε και ασχολήθηκε με τα Εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής. Απόρροια των σπουδών του είναι κατ’ αρχάς η ενασχόλησή του με τον ελληνικό υπερρεαλισμό και ιδιαίτερα με τον ποιητή Νίκο Γκάτσο. Παράλληλα ασχολήθηκε με τη δημιουργία και την εφαρμογή μιας μεθόδου Δημιουργικής Γραφής για παιδιά αλλά και για ενήλικες (σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς, ανακοινώσεις σε συνέδρια και εργαστήρια με παιδιά Δημοτικού και Γυμνασίου). Από το 1998 ασχολείται συστηματικά με την παιδική λογοτεχνία ως μεταφραστής, επιμελητής, αναγνώστης και συγγραφέας, ενώ επισκέπτεται σχολεία όπου στήνει αυτοσχέδιες παραστάσεις με τη συμμετοχή των μαθητών που δραματοποιούν ελεύθερα τις ιστορίες που έχει εκδώσει. 

ΠΗΓΗ: Ε. ΚΕ. ΒΙ.    

 

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

 

ΘΕΜΑ Γ' (Μονάδες 15):

1) Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο ήρωας του Μανδηλαρά; Να αιτιολογήσετε την  απάντησή σας με αναφορές στα σχετικά χωρία του κειμένου (150 - 200 λέξεις).

2) Για ποιο λόγο, κατά τη γνώμη σας, ο ήρωας -αφηγητής στο απόσπασμα νιώθει διαφορετικός σε σχέση με τους συμμαθητές και το περιβάλλον του; Να εντοπίσετε στο κείμενο τις πράξεις, τις ασχολίες και τις προτιμήσεις, με τις οποίες δηλώνεται αυτή η διαφορετικότητα (150 - 200 λέξεις).

3) Ποιο είναι το κύριο θέμα που θίγει ο Μανδηλαράς στο κείμενο; Πώς αναδεικνύεται μέσα από την παρουσίαση του ήρωα-αφηγητή και της κατάστασής του (150 - 200 λέξεις);

4) Στο κείμενο ο ήρωας του Μανδηλαρά βρίσκει τρόπο έκφρασης μέσα από την τέχνη. Πιστεύετε πως η ενασχόληση με την τέχνη μπορεί να δώσει διέξοδο στους εφήβους, ώστε ν' αντιμετωπίσουν καλύτερα όσα τους απασχολούν; Να διατυπώσετε την άποψή σας σ' ένα κείμενο 150 - 200 λέξεων.

5) Ποια ζητήματα απασχολούν, κατά τη γνώμη σας, τον έφηβο ήρωα του αποσπάσματος; Γιατί παρομοιάζει τη Β' Γυμνασίου «σαν φιλικό αγώνα ποδοσφαίρου»; Να γράψετε ένα σχόλιο 150 - 200 λέξεων, στο οποίο θα παρουσιάζετε τις απόψεις σας.

6) Ποιο είναι το θέμα που θίγει το κείμενο και πώς σχετίζεται ο τίτλος «Κάπου ν' ανήκεις» μ' αυτό; Να παρουσιάσετε την άποψή σας σ' ένα κείμενο 150 - 200 λέξεων.

7) Τι αντιπροσωπεύει, κατά τη γνώμη σας, η «σκοτεινή μουσική» για τον έφηβο αφηγητή σύμφωνα με την εξομολόγησή του; Να διατυπώσετε την άποψή σας σ' ένα κείμενο 150 - 200 λέξεων.

8) (Δημιουργική γραφή): Ο ήρωας του αποσπάσματος τονίζει ιδιαίτερα τη σχέση του με τη μουσική και αναφέρει ότι είχε ένα τετράδιο όπου μετέφραζε τα αγαπημένα του τραγούδια. Επιλέξτε το αγαπημένο σας τραγούδι -ελληνικό ή ξένο (αν είναι ξένο, μεταφράστε το στα ελληνικά)- παρουσιάστε το στην τάξη, γράφοντας κι ένα κείμενο, στο οποίο θα εξηγείτε τους λόγους για τους οποίους σας εκφράζει.