Κείμενο 1
Τρίτη ηλικία
(1) Η «τρίτη ηλικία» ή τα γηρατειά είναι μια συνεχιζόμενη και εξελισσόμενη διαδικασία, που αρχίζει σε διαφορετική στιγμή και εξελίσσεται με διαφορετικό ρυθμό. Ακόμη, συνοδεύεται από διαφορετικές για τον κάθε άνθρωπο βιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Εύλογα, λοιπόν, ο ορισμός της τρίτης ηλικίας είναι πολυσύνθετος και κάθε επιστήμη προσεγγίζει την ηλικία αυτή από τη δική της σκοπιά.
(2) Σύμφωνα με τη βιολογία γηρατειά είναι το βιολογικό φαινόμενο κατά το οποίο οι ζωντανοί οργανισμοί παρουσιάζουν προοδευτική κάμψη των φυσιολογικών λειτουργιών τους. Έτσι, μειώνεται βαθμιαία η δύναμη στα ηλικιωμένα άτομα. Παράλληλα, αρχίζουν να εμφανίζονται χρόνιες ασθένειες. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η μείωση της δραστηριότητας του ατόμου, η ελάττωση του αποθέματος ενέργειάς του και μια ποικιλία άλλων εξωτερικών (φυσιογνωμικών και αισθητικών) αλλαγών.
(3) Η ψυχολογία από την πλευρά της υπογραμμίζει κυρίως τις μεταβολές του κεντρικού νευρικού συστήματος, που έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της ικανότητας της αντίληψης. Επίσης, ενδιαφέρεται για την άμβλυνση των αισθήσεων, καθώς και την ελάττωση της ικανότητας για τη σωστή χρήση πληροφοριών.
(4) Η κοινωνιολογία, και ιδιαίτερα η κοινωνική ψυχολογία, ενδιαφέρεται για τις αλλαγές που υφίσταται η κοινωνική ομάδα των ηλικιωμένων στις σχέσεις της με τις άλλες κοινωνικές ομάδες. Ειδικότερα, παρατηρεί ότι αλλάζει ο ρόλος των ηλικιωμένων μέσα στην οικογένεια και η σχέση τους με το χώρο της εργασίας τους, εφόσον μετά τη συνταξιοδότηση απομακρύνονται από αυτόν και συχνά ζουν στο περιθώριο. Ακόμη, μελετά το πώς μεταβάλλεται η συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι στους ηλικιωμένους και αυτών απέναντι στην κοινωνία, γεγονός που οφείλεται κυρίως στον περιορισμό των δραστηριοτήτων τους.
(5) Τέλος, οι οικονομικές επιστήμες προσεγγίζουν την τρίτη ηλικία από οικονομική άποψη. Μελετούν, δηλαδή, πόσα άτομα είναι οικονομικά ενεργά, πόσα συνταξιοδοτούνται, πόσα είναι άπορα και πόσα έχουν πρόσθετες οικονομικές ανάγκες λόγω προβλημάτων υγείας και στέγης.
(6) Από όλες αυτές τις προσεγγίσεις στην τρίτη ηλικία γίνεται σαφές πως είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να ορίσει κανείς αυτή την ομάδα. Για λόγους καθαρά πρακτικούς έχει οριστεί το 60ό ή το 65ό έτος της ηλικίας των ανθρώπων ως ενδεικτικό της έναρξης της γεροντικής ηλικίας, γιατί στις περισσότερες χώρες το άτομο συνταξιοδοτείται, όταν φθάσει σ' αυτή την ηλικία. Ωστόσο, πολλοί επιστήμονες κάνουν τον διαχωρισμό μεταξύ «τρίτης» και «τέταρτης ηλικίας» και χρησιμοποιούν ως κριτήριο διάκρισης των δύο αυτών ηλικιακών ομάδων τη δυνατότητα του ατόμου για αυτοεξυπηρέτηση.
(3) Η ψυχολογία από την πλευρά της υπογραμμίζει κυρίως τις μεταβολές του κεντρικού νευρικού συστήματος, που έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της ικανότητας της αντίληψης. Επίσης, ενδιαφέρεται για την άμβλυνση των αισθήσεων, καθώς και την ελάττωση της ικανότητας για τη σωστή χρήση πληροφοριών.
(4) Η κοινωνιολογία, και ιδιαίτερα η κοινωνική ψυχολογία, ενδιαφέρεται για τις αλλαγές που υφίσταται η κοινωνική ομάδα των ηλικιωμένων στις σχέσεις της με τις άλλες κοινωνικές ομάδες. Ειδικότερα, παρατηρεί ότι αλλάζει ο ρόλος των ηλικιωμένων μέσα στην οικογένεια και η σχέση τους με το χώρο της εργασίας τους, εφόσον μετά τη συνταξιοδότηση απομακρύνονται από αυτόν και συχνά ζουν στο περιθώριο. Ακόμη, μελετά το πώς μεταβάλλεται η συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι στους ηλικιωμένους και αυτών απέναντι στην κοινωνία, γεγονός που οφείλεται κυρίως στον περιορισμό των δραστηριοτήτων τους.
(5) Τέλος, οι οικονομικές επιστήμες προσεγγίζουν την τρίτη ηλικία από οικονομική άποψη. Μελετούν, δηλαδή, πόσα άτομα είναι οικονομικά ενεργά, πόσα συνταξιοδοτούνται, πόσα είναι άπορα και πόσα έχουν πρόσθετες οικονομικές ανάγκες λόγω προβλημάτων υγείας και στέγης.
(6) Από όλες αυτές τις προσεγγίσεις στην τρίτη ηλικία γίνεται σαφές πως είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να ορίσει κανείς αυτή την ομάδα. Για λόγους καθαρά πρακτικούς έχει οριστεί το 60ό ή το 65ό έτος της ηλικίας των ανθρώπων ως ενδεικτικό της έναρξης της γεροντικής ηλικίας, γιατί στις περισσότερες χώρες το άτομο συνταξιοδοτείται, όταν φθάσει σ' αυτή την ηλικία. Ωστόσο, πολλοί επιστήμονες κάνουν τον διαχωρισμό μεταξύ «τρίτης» και «τέταρτης ηλικίας» και χρησιμοποιούν ως κριτήριο διάκρισης των δύο αυτών ηλικιακών ομάδων τη δυνατότητα του ατόμου για αυτοεξυπηρέτηση.
Μ. Μαλικιώση - Λοΐζου (2000), «Τρίτη ηλικία», στο: Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια Λεξικό, τ. 8ος, 4838, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα (Διασκευή). Ανακτήθηκε από το Διαδίκτυο (Τράπεζα Θεμάτων Νεοελληνικής Γλώσσας Α' Λυκείου): http://www.askisopolis.gr/upload/1_8461TRITH_HLIKIA.pdf
Κείμενο 2
Η τρίτη ηλικία ως Άλλος
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Έρικ Χομπσμπάουμ, απαντώντας σε ερώτηση αν οι άνθρωποι είναι πιο ευτυχείς στο τέλος της τελευταίας δεκαετίας του 20ού αιώνα, έδειξε προβληματισμένος για το μέλλον της τρίτης ηλικίας.
Τέλος, το πιο πρόσφατο και σημαντικό πρόβλημα που αφορά την ευτυχία είναι τα γηρατειά. Οι γέροι που αποτελούν αυξανόμενο ποσοστό του πληθυσμού του ανεπτυγμένου κόσμου βρίσκονται σε αμφίβολη κατάσταση. Σε πολλές περιπτώσεις, διατηρούν τις πνευματικές τους δυνάμεις για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σχέση με το παρελθόν. Γενικά, έχουν μεγαλύτερη άνεση, εξαρτώνται λιγότερο από τους άλλους και, επομένως, μεγάλο τμήμα της τρίτης ηλικίας στις ανεπτυγμένες χώρες είναι πιο ικανοποιημένο, διότι δε χρειάζεται πλέον να παίρνει μέρος στην πάλη για τον επιούσιο. Όλοι βλέπουμε τους ηλικιωμένους αμερικανούς τουρίστες να ταξιδεύουν και να ζουν κατά τέτοιο τρόπο ωσάν τα γηρατειά να μη συνιστούν κανένα εμπόδιο στην απόλαυση της ζωής. Στις παραδοσιακές κοινωνίες του παρελθόντος είτε πέθαινε κανείς νέος είτε, εάν ζούσε πολύ, ήταν γενικά δυνατός και σε καλή κατάσταση υγείας. Σήμερα, επειδή η ιατρική και η επιστήμη μας επιτρέπουν να παρατείνουμε σημαντικά τη ζωή μας, ο αριθμός των ατόμων που είναι σωματικά και διανοητικά αδύναμα είναι πολύ πιο μεγάλος. Κι αυτό είναι αιτία μεγάλης δυστυχίας, που μάλιστα αυξάνει όσο βαθμιαία αυξάνεται και το προσδόκιμο ζωής. Η παράταση της ζωής πέρα από τα βιβλικά όρια -η Βίβλος έθετε ως όριο ζωής των ανθρώπινων όντων τα 70 και μέχρι τη δεκαετία του '70 το όριο αυτό γινόταν μάλλον σεβαστό από την πλειοψηφία- πλημμυρίζει τον κόσμο με άτομα ηλικίας άνω των 80 και 90 ετών. Απ' αυτή την άποψη η μακροβιότητα δεν εγγυάται την ευτυχία.
Hobsbawm E. (2000), Στους ορίζοντες του 21ου αιώνα, Μετά την εποχή των άκρων, Συνομιλία με τον Antonio Polito, Μετφ. Β. Καπετανγιάννης, Αθήνα, Θεμέλιο, 138 - 139, («Εμείς και οι άλλοι...», Δίκτυο Κειμένων, Φάκελος Υλικού, Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Γενικού Λυκείου 2019, σ. 68)
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α':
1) Να αποδώσετε περιληπτικά τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν την τρίτη ηλικία η ψυχολογία, η κοινωνιολογία και οι οικονομικές επιστήμες, σύμφωνα με το Κείμενο 1. (Μονάδες 15)
2) Να αποδώσετε συνοπτικά σε μια περίοδο (30 - 50 λέξεων) τα πλεονεκτήματα των ατόμων της τρίτης ηλικίας, σύμφωνα με το Κείμενο 2. (Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Β':
1) Να ελέγξετε την ορθότητα ή το λάθος, σύμφωνα με το Κείμενο 1, των παρακάτω προτάσεων, σημειώνοντας Σ (Σωστό) ή Λ (Λάθος). Να αιτολογήσετε κάθε επιλογή σας με μια σύντομη παράγραφο παραπέμποντας και στο κείμενο. (Μονάδες 15)
α) Η τρίτη ηλικία εξελίσσεται με τον ίδιο ρυθμό σ' όλα ανεξαιρέτως τα άτομα.
β) Πολλές χρόνιες ασθένειες εμφανίζονται στην τρίτη ηλικία.
γ) Εξαιτίας του περιορισμού των δραστηριοτήτων των ατόμων της τρίτης ηλικίας, η συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντί τους μεταβάλλεται.
δ) Λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της η ομάδα των ατόμων της τρίτης ηλικίας μπορεί εύκολα να οριστεί.
ε) Η ηλικία συνταξιοδότησης είναι κριτήριο για να οριστεί η έναρξη της γεροντικής ηλικίας.
2) Ποιος είναι ο ισχυρισμός, τον οποίο προσπαθεί να αποδείξει ο Χομπσμπάουμ στο Κείμενο 2 σε σχέση με την τρίτη ηλικία, και με ποια επιχειρήματα το πετυχαίνει αυτό; (Μονάδες 10)
3)
«Η παράταση της ζωής πέρα από τα βιβλικά όρια... πλημμυρίζει τον κόσμο με
άτομα ηλικίας άνω των 80 και 90 ετών» (Κείμενο 2). Να σχολιάσετε την παραπάνω φράση σε μια παράγραφο 80 - 100 περίπου λέξεων. (Μονάδες 10)
4) Ποιο είναι το κύριο θέμα που θίγει ο Χομπσμπάουμ στο Κείμενο 2; Αφού το εντοπίσετε, να δώσετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο. (Μονάδες 15)
5) Εξετάζοντας τον τρόπο με τον οποίο συνδέεται το κεντρικό θέμα του Κειμένου 1 με τις επιμέρους ιδέες, να εξηγήσετε την οργάνωσή του. (Μονάδες 15)
6) "Σήμερα η μακροβιότητα δεν εγγυάται την ευτυχία" (Κείμενο 2). Αξιοποιώντας την παραπάνω περίοδο ως θεματική, να την αναπτύξετε σε παράγραφο 100 - 120 λέξεων με τον τρόπο της σύγκρισης/αντίθεσης. Στην παράγραφό σας να αξιοποιήσετε πληροφορίες από το κείμενο. (Μονάδες 10)
7) Να εντοπίσετε τους τρόπους ανάπτυξης της 2ης παραγράφου του Κειμένου 1. Γιατί νομίζετε πως η στγγραφέας επέλεξε τους συγκεκριμένους τρόπους; (Μονάδες 10)
8) Να εντοπίσετε τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται (συνοχή, συνεκτικότητα) οι ιδέες στην 4η παράγραφο του Κειμένου 1. (Μονάδες 15)
9) Να σχολιάσετε την επιλογή του γ' ενικού και πληθυντικού προσώπου από τη συγγραφέα του Κειμένου 1. (Μονάδες 10)
10) Στο Κείμενο 1 συναντούμε ειδικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται στο χώρο των κοινωνικών επιστημών. α) Να καταγράψετε τρεις (3) ειδικούς όρους (λέξεις ή φράσεις). β) Να σχηματίσετε μια περίοδο με καθέναν από τους όρους αυτούς. (Μονάδες 15)
11) (Κείμενο 2): Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις ακόλουθες υπογραμμισμένες λέξεις, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχουν στο κείμενο. (Μονάδες 10)
α) Οι γέροι ... βρίσκονται σε αμφίβολη κατάσταση.
β) Σε πολλές περιπτώσεις, διατηρούν τις πνευματικές τους δυνάμεις για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα...
γ) Σήμερα, επειδή η ιατρική και η επιστήμη μας επιτρέπουν να παρατείνουμε σημαντικά τη ζωή μας...
δ) Κι αυτό είναι αιτία μεγάλης δυστυχίας, που μάλιστα αυξάνει όσο βαθμιαία αυξάνεται και το προσδόκιμο ζωής.
ε) Η παράταση της ζωής πέρα από τα βιβλικά όρια ... πλημμυρίζει τον κόσμο με άτομα ηλικίας άνω των 80 και 90 ετών.
12) Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρατηρείτε ανάμεσα στα δύο κείμενα; Η ιδιότητα των συγγραφέων και το είδος των κειμένων παίζει ρόλο στον τρόπο, που αυτά αντιμετωπίζουν το θέμα της τρίτης ηλικίας; Η απάντησή σας να περιέχεται σε παράγραφο 80 - 90 λέξεων και να αναπτύσσεται με τη μέθοδο της διαίρεσης. (Μονάδες 10)
ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ):
Επιχειρηματολογικό κείμενο - Άρθρο στη σχολική εφημερίδα
Ρόλος: Μαθητής Λυκείου
Αποδέκτες: Ευρύτερο κοινό
Αποδέκτες: Εκπρόσωποι δημοτικών αρχών, ευρύτερο κοινό
ΘΕΜΑ: α) Ποια είναι τα προβλήματα των ηλικιωμένων ατόμων στις μέρες μας; β) Με ποιους τρόπους η Πολιτεία και, ειδικότερα, ο Δήμος σας μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων; Να αξιοποιήσετε στην ομιλία σας στοιχεία από το Κείμενο 1 (300 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)
6) "Σήμερα η μακροβιότητα δεν εγγυάται την ευτυχία" (Κείμενο 2). Αξιοποιώντας την παραπάνω περίοδο ως θεματική, να την αναπτύξετε σε παράγραφο 100 - 120 λέξεων με τον τρόπο της σύγκρισης/αντίθεσης. Στην παράγραφό σας να αξιοποιήσετε πληροφορίες από το κείμενο. (Μονάδες 10)
7) Να εντοπίσετε τους τρόπους ανάπτυξης της 2ης παραγράφου του Κειμένου 1. Γιατί νομίζετε πως η στγγραφέας επέλεξε τους συγκεκριμένους τρόπους; (Μονάδες 10)
8) Να εντοπίσετε τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται (συνοχή, συνεκτικότητα) οι ιδέες στην 4η παράγραφο του Κειμένου 1. (Μονάδες 15)
9) Να σχολιάσετε την επιλογή του γ' ενικού και πληθυντικού προσώπου από τη συγγραφέα του Κειμένου 1. (Μονάδες 10)
10) Στο Κείμενο 1 συναντούμε ειδικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται στο χώρο των κοινωνικών επιστημών. α) Να καταγράψετε τρεις (3) ειδικούς όρους (λέξεις ή φράσεις). β) Να σχηματίσετε μια περίοδο με καθέναν από τους όρους αυτούς. (Μονάδες 15)
11) (Κείμενο 2): Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις ακόλουθες υπογραμμισμένες λέξεις, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχουν στο κείμενο. (Μονάδες 10)
α) Οι γέροι ... βρίσκονται σε αμφίβολη κατάσταση.
β) Σε πολλές περιπτώσεις, διατηρούν τις πνευματικές τους δυνάμεις για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα...
γ) Σήμερα, επειδή η ιατρική και η επιστήμη μας επιτρέπουν να παρατείνουμε σημαντικά τη ζωή μας...
δ) Κι αυτό είναι αιτία μεγάλης δυστυχίας, που μάλιστα αυξάνει όσο βαθμιαία αυξάνεται και το προσδόκιμο ζωής.
ε) Η παράταση της ζωής πέρα από τα βιβλικά όρια ... πλημμυρίζει τον κόσμο με άτομα ηλικίας άνω των 80 και 90 ετών.
12) Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρατηρείτε ανάμεσα στα δύο κείμενα; Η ιδιότητα των συγγραφέων και το είδος των κειμένων παίζει ρόλο στον τρόπο, που αυτά αντιμετωπίζουν το θέμα της τρίτης ηλικίας; Η απάντησή σας να περιέχεται σε παράγραφο 80 - 90 λέξεων και να αναπτύσσεται με τη μέθοδο της διαίρεσης. (Μονάδες 10)
ΘΕΜΑ Δ' (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ):
Επιχειρηματολογικό κείμενο - Άρθρο στη σχολική εφημερίδα
Ρόλος: Μαθητής Λυκείου
Αποδέκτες: Ευρύτερο κοινό
ΘΕΜΑ: Στις μέρες μας, λόγω της ιατρικής και της επιστήμης, το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων έχει παραταθεί. Ποια είναι τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία αυτής της κατάστασης; Να αξιοποιήσετε στο άρθρο σας στοιχεία από τα Κείμενα 1 και 2 (300 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)
❋
Επιχειρηματολογικό
κείμενο - Ομιλία σε ημερίδα, που διοργανώνει ο Δήμος σας, για την τρίτη ηλικία.
Ρόλος: Μαθητής Λυκείου
Αποδέκτες: Εκπρόσωποι δημοτικών αρχών, ευρύτερο κοινό
ΘΕΜΑ: α) Ποια είναι τα προβλήματα των ηλικιωμένων ατόμων στις μέρες μας; β) Με ποιους τρόπους η Πολιτεία και, ειδικότερα, ο Δήμος σας μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων; Να αξιοποιήσετε στην ομιλία σας στοιχεία από το Κείμενο 1 (300 - 400 λέξεις). (Μονάδες 30)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου